Bài giảng môn học : Thuế 1 Ths. ĐOÀN TRANH
CHƯƠNG 1
ĐẠI CƯƠNG VỀ THUẾ
“Thuế của quốc gia, phù hợp với khả năng và thực lực của mình, có thể tham gia vào điều hành
Chính phủ, có nghĩa là phù hợp với những nguồn thu, chúng sẽ được sử dụng với mục đích bảo
vệ đất nước. Khoản thuế, mà mỗi một người bắt buộc phải đóng góp, cần phải được xác định
chính xác, chứ không thể tùy tiện, chuyên quyền, độc đoán. Thời hạn nộp thuế, cách thức nộp
thuế và cả những người khác… Việc không xác định qui củ khoản nộp thuế sẽ làm tăng tính vô
liêm sỉ và bị mua chuộc, đút lót ở những người, mà vốn dĩ ngay cả trong môi trường lành mạnh
đã không tách khỏi được tính vô liêm sỉ và mua chuộc. Xác định chính xác số tiền mà mỗi người
phải nộp là việc chính trong bài toán thuế. Cần nộp lúc nào, bằng cách nào, khi nào và như thế
nào… mỗi loại thuế phải làm sao đó để người nộp thuế cảm thây thuận tiện nhất khi nộp chúng.
Việc thu thuế cũng phải suy nghĩ và tính đến khả năng số tiền thu được có thể ít hơn số tiền thực
đưa vào trong kho bạc Nhà nước… Rõ ràng rằng sự công bằng ít nhiều luôn gây được sự chú ý
của các tầng lớp nhân dân.”
Trích từ “An Inquiry into the Nature and Causes of the
Wealth of Nations”, Adam Smith (1776)
I. SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THUẾ
1. Quá trình phát triển của thuế trên thế giới
Lịch sử phát triển của xã hội loài người cho thấy rằng, nhân tố quan trọng
nhất để thuế ra đời và phát triển cao như ngày nay gắn liền với sự ra đời, tồn
tại và phát triển của nhà nước.
Nhà nước xuất hiện đòi hỏi phải có cơ sở vật chất và tài sản để đảm bảo
cho sự tồn tại và hoạt động của mình. Dó đó, nhà nước phải dùng quyền lực
chính trị vốn có để tập trung một phần nguồn lực của xã hội bằng cách huy
động dưới nhiều hình thức. Trong đó, có hình thức đóng góp bắt buộc được
gọi là thuế.
Nếu xét sự phát triển của các hình thức và phương pháp thu thuế, có thể
chia lịch sử hình thành và phát triển thuế thành 3 giai đoạn.
Giai đoạn thứ nhất - bắt đầu từ thế giới cổ đại đến thế kỹ XVI được đặc
trưng bởi sự hình thành các loại thuế sơ khai và nhà nước chưa có bộ máy
thu thuế hoàn chỉnh
Lần đầu tiên, dưới thời La Mã cổ đại để có chi phí để xây dựng quân đội,
bảo vệ biên giới, xây dựng nhà thời, đường ống dẫn nước, đường sá, … Nhà
nước đánh thuế các tài sản như đất đai, vật nuôi, nô lệ, thu hái hoa quả (nho)
và các tài sản có giá trị khác. Các loại thuế gián thu điển hình như thuế doanh
thu với thuế suất 1%, thuế buôn bán nô lệ 4%, thuế trả tự do cho nô lệ 5%,
thuế thừa kế 5%...