Chó söë phaát triïín con ngûúâi (HDI)
Chó söë HDI laâ thûúác ào töíng húåp vïì sûå
phaát triïín cuãa con ngûúâi trïn phûúng
diïån sûác khoeã, tri thûác vaâ thu nhêåp. Ba
chó tiïu thaânh phêìn phaãn aánh caác khña
caånh sau:
l
Möåt cuöåc söëng daâi lêu vaâ khoeã maånh,
àûúåc ào bùçng tuöíi thoå trung bònh tûâ luác
sinh.
l
Kiïën thûác, àûúåc ào bùçng tyã lïå ngûúâi
lúán biïët chûä (vúái quyïìn söë 2/3) vaâ tyã lïå
nhêåp hoåc caác cêëp giaáo duåc tiïíu hoåc,
trung hoåc vaâ àaåi hoåc (vúái quyïìn söë 1/3).
l
Mûác söëng ào bùçng GDP thûåc tïë àêìu
ngûúâi theo sûác mua tûúng àûúng tñnh
bùçng àö la Myä (PPP USD)
Trûúác khi coá thïí tñnh àûúåc chó söë HDI,
cêìn phaãi tñnh tûâng chó söë thaânh phêìn
trïn. Quy tùæc chung àïí tñnh caác chó söë
thaânh phêìn naây laâ sûã duång caác giaá trõ
töëi thiïíu vaâ töëi àa ( coân goåi laâ caác giúái
haån àñch hay caác giaá trõ biïn) cho tûâng
chó söë vaâ aáp duång cöng thûác sau:
Giaá trõ thûåc - Giaá töëi thiïíu
Chó söë thaânh phêìn =
Giaá trõ töëi àa - Giaá trõ töëi thiïíu
Chó söë HDI laâ giaá trõ trung bònh chung
cuãa 3 chó söë thaânh phêìn vïì sûác khoeã, tri
thûác vaâ thu nhêåp. Trong Baáo caáo phaát
triïín con ngûúâi cuãa Viïåt Nam, cöng
thûác naây àûúåc aáp duång cho caác tónh .
Höåp dûúái àêy minh hoaå phûúng phaáp
tónh chó söë HDI cho tónh Khaánh Hoâa.
Caác giaá trõ biïn àïí tñnh chó söë HDI
Chó tiïu Giaá trõ töëi àa Giaá trõ töëi thiïíu
Tuöíi thoå (nùm) 85 25
Tyã lïå ngûúâi lúán
biïët chûä (%) 100 0
Tyã lïå nhêåp hoåc
caác cêëp giaáo duåc (%) 100 0
GDP thûåc tïë àêìu
ngûúâi (PPP USD) 40.000 100
147
BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI 2001
Phûúng phaáp tñnh chó söë HDI: Trûúâng húåp tónh Khaánh Hoaâ
Àïí minh hoåa cho phûúng phaáp tñnh chó söë HDI, chuáng töi sûã duång caác söë liïåu cuãa
tónh Khaánh Hoâa
Caác thöng tin cú súã.
Àïì coá thïí tñnh àûúåc chó söë HDI, cêìn coá caác thöng tin cú baãn sau àêy
1. Tuöíi thoå bònh quên tñnh tûâ khi sinh
2. Tyã lïå biïët chûä úã ngûúâi lúán
3. Tyã lïå nhêåp hoåc caác cêëp I, II vaâ III ( àaåi hoåc vaâ cao àùèng)
4. Thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi
Trûúâng húåp tónh Khaánh Hoaâ, chuáng ta coá caác thöng tin cú súã nhû sau ( Xem Baãng
I, Phuå luåc Thöëng kï)
Tuöíi thoå bònh quên tñnh tûâ khi sinh: 72,3
Tyã lïå biïët chûä úã ngûúâi lúán: 91,4%
Tyã lïå nhêåp hoåc caác cêëp : 70,0%
Thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi : 5250 nghòn VND
AÁp duång cöng thûác chung chuáng ta coá thïí tñnh toaán caác chó tiïu thaânh phêìn cho
tónh Khaánh Hoaâ nhû sau
Chó söë tuöíi thoå bònh quên = = 0,788
Chó söë vïì thaânh tûåu giaáo duåc ( tri thûác)
Chó söë giaáo duåc ào thaânh tûåu tûúng àöëi cuãa àõa phûúng vïì tyã lïå ngûúâi lúán biïët chûä
vaâ tyã lïå nhêåp hoåc caác cêëp giaáo duåc: tiïíu hoåc, trung hoåc vaâ àaåi hoåc. Trûúác tiïn, ta
phaãi tñnh àûúåc chó söë vïì tyã lïå ngûúâi lúán biïët chûä vaâ chó söë vïì tyã lïå nhêåp hoåc töíng
húåp. Tiïëp àoá, hai chó söë naây àûúåc kïët húåp laåi àïí tñnh chó söë giaáo duåc, vúái quyïìn söë
cuãa tyã lïå ngûúâi lúán biïët chûä laâ 2/3 vaâ cuãa tyã lïå nhêåp hoåc töíng húåp laâ 1/3. Trûúâng
húåp tónh Khaánh Hoaâ, chuáng ta coá kïët quaã sau.
Chó söë ngûúâi lúán biïët chûä = (91,4 – 0) / (100 – 0) = 0,914
Chó söë nhêåp hoåc töíng húåp = (70,0 – 0) / (100 – 0) = 0,700
Chó söë tiïëp thu giaáo duåc = 2/3 (chó söë ngûúâi lúán biïët chûä) + 1/3 (chó söë nhêåp hoåc
töíng húåp)
= 2/3 (0,914) + 1/3 (0,700) = 0,843
Chó söë GDP thûåc tïë àêìu ngûúâi
Chó söë GDP sûã duång söë liïåu GDP thûåc tïë bònh quên àêìu ngûúâi (PPP USD) àaä àûúåc
àiïìu chónh. Trong chó söë HDI, thu nhêåp àoáng vai troâ laâ àaåi diïån cho moåi thûúác ào
vïì sûå phaát triïín con ngûúâi khaác ngoaâi caác thûúác ào vïì möåt cuöåc söëng lêu daâi,
khoãe maånh hay tri thûác. Thu nhêåp caâng cao thò khaã nùng àaáp ûáng caác nhu cêfu
phaát triïín caâng lúán. Tuy vêåy, mûác hûäu ñch cuãa thu nhêåp àöëi vúái phaát triïín con
ngûúâi seä giaãm dêìn. Vò vêåy khi tñnh chó tiïu HDI, phêìn àoáng goáp cuãa thu nhêåp
àûúåc àiïìu chónh qua haâm logarith ( Xem Anand S., vaá Sen, A. vïì chi tiïët)
Trûúâng húåp tónh Khaánh Hoaá, thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi laâ 5250 nghòn àöëng
Viïåt Nam. Khi aáp duång cöng thûác chuyïín sang tñnh GDP theo sûác mua tûúng
àûúng vúái hïå söë quy àöíi laâ 2.807, ta coá thu nhêåp cuãa Khaánh Hoâa laâ 1870 USD. Do
vêåy
Chó söë GDP thûåc tïë àêìu ngûúâi = = 0,489
àaä àiïìu chónh Tñnh chó söë HDI
Khi àaä tñnh àûúåc caác chó söë thaânh phêìn viïåc tñnh chó söë HDI seä rêët àún giaãn. Àoá
laâ giaá trõ trung bònh chung cuãa caã 3 chó söë thaânh phêìn trïn. Trûúâng húåp tónh
Khaánh Hoaâ, kïët quaã cuöëi cuâng vïì chó söë HDI àûúåc tñnh nhû sau:
HDI = 1/3 (chó söë tuöíi thoå bònh quên) + 1/3 (chó söë tiïëp thu giaáo duåc) + 1/3 chó söë
GDP thûåc tïë àêìu ngûúâi
= 1/3(0,788) + 1/3(0,843) + 1/3 (0,489) = 0,707
)100log()40000log(
)100log()1870log( −
−
2585
253.72 −