Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Tiếp thị địa phương Brand New Justice
Bài đọc Chương 1: Tại sao thương hiệu lại quan trọng
Simon Anholt Biên dịch: Hoàng Phương
Hiệu đính: Bùi Văn
4
Câu chuyện tương tự như vậy cũng đã từng xảy ra tại Liên Xô cũ khi mà người ta không
biết đến các thương hiệu. Người dân Liên Xô nhanh chóng nhận ra rằng các sản phẩm
trong các cửa hàng nhà nước do nhiều nhà máy khác nhau sản xuất, và mỗi nhà máy lại
sản xuất theo tiêu chuẩn chất lượng của riêng mình. Rất nhanh chóng, người mua hàng đã
biết cách đọc mã vạch trên sản phẩm và biết nơi sản xuất sản phẩm, và do vậy có thể tiến
hành một hình thức chọn thương hiệu sơ khai.
Các nghiên cứu về xây dựng thương hiệu thường chỉ ra tương đối chính xác rằng các
công ty không sáng tạo cũng không sở hữu hàng hóa mang thương hiệu của mình, chính
người tiêu dùng mới làm chuyện đó. Suy cho cùng, uy tín sản phẩm tồn tại trong đầu của
người cảm nhận: nó không phải là chất lượng của sản phẩm.
Và dĩ nhiên, việc xây dựng thương hiệu cũng có yếu tố tình cảm. Dù bạn có thích hay
không thì việc mua hàng hiệu cũng đã nói lên một điều gì đó về chính con người của bạn.
Ở cấp độ căn bản nhất, đó là một cách để cho mọi người thấy rằng bạn có đủ tiền để trả
nhiều hơn mức thật sự cần thiết cho món hàng mà bạn muốn sở hữu. Tùy thuộc vào hình
ảnh thương hiệu, nó cũng truyền đạt điều gì đó về loại người của bạn hoặc loại người mà
bạn muốn người ta nghĩ về bạn như vậy – thị hiếu, địa vị xã hội, thái độ của bạn. Con
người thường dùng các vật sở hữu của mình theo cách này để thể hiện của cải, thị hiếu và
quyền lực: việc thêm giá trị thương hiệu vào vật sở hữu đơn giản làm cho chúng có giá trị
cao hơn mà thôi.
Chúng ta là những động vật mang tính xã hội với một ý thức rõ ràng về thứ bậc. Hầu hết
chúng ta đều sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho việc sở hữu - để bổ sung vào chức năng sử
dụng hoặc thậm chí không cần đến chức năng sử dụng - chỉ nhằm quảng cáo địa vị của
chúng ta hoặc thể hiện các sự gắn bó của mình. Một số thương hiệu – đặc biệt là thương
hiệu quần áo – thể hiện chúng ta là thành viên của một nhóm người, một trường phái tư
tưởng, một lối sống nào đấy; chúng thể hiện thái độ của chúng ta về quyền lực, tuổi tác
của tư duy, sở thích và khuynh hướng chính trị của chúng ta. Các thương hiệu nổi tiếng
toàn cầu thậm chí còn làm như vậy một cách hữu hiệu bằng ngôn ngữ quốc tế.
Nhìn chung, chúng ta không muốn công nhận yếu điểm là dùng thương hiệu chỉ như một
biểu tượng: thật đáng xấu hổ khi phải nhìn nhận rằng chúng ta sẵn sàng mua địa vị xã hội,
hoặc chúng ta quá khờ khạo đến nỗi trả nhiều tiền hơn mức cần thiết cho một sản phẩm
chỉ vì chúng làm cho chúng ta cảm thấy, hoặc trông thấy tốt hơn. Hầu hết chúng ta đều
không muốn thú nhận việc thương hiệu ưu thích đánh vào mặt yếu của chúng ta như thế
nào, và việc chúng ta biết rõ như thế nào về sự kiêu căng thầm kín trong bản thân chúng
ta: chúng ta công nhận thương hiệu bằng cách mua sản phẩm, nhưng khi có ai đó hỏi
thẳng, chúng ta lại phủ nhận những động cơ thật sự của mình. Cũng với lý do như thế, rất
dễ phê phán tất cả các sản phẩm có thương hiệu nổi tiếng, và luôn luôn có người sẵn sàng
lắng nghe những ai phê bình cách thức thương hiệu thuyết phục chúng ta (thường không
nói đến việc sở dĩ thương hiệu có sức mạnh như thế bởi vì chúng ta muốn chúng như thế).
Và cũng cùng lý do đó, kể từ những năm 1950 thị trường truyện viễn tưởng phát triển tốt,
thể hiện những thủ đoạn xấu được các công ty quảng cáo sử dụng để thúc những người
tiêu dùng không khôn ngoan phải mua các sản phẩm mà thật sự họ không muốn hay
không cần. Chúng ta luôn thích tin rằng chúng ta đang bị các thế lực vô hình tác động một