Luận văn: Cơ sở về ngôn ngữ và ngôn ngữ học
Khoa Sư Phạm
Cơ Sở Ngôn Ngữ Học
Tác giả: Lê Thị Lý
Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ và ngôn ngữ học
Bản chất của ngôn ngữ
Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội
Các nhà ngôn ngữ học hiện đại cho rằng ngôn ngữ mang bản chất xã hội.
Nhưng có một số nhà ngôn ngữ học không thừa nhận quan điểm này mà đã
đưa ra mọt số quan điểm đối lập.
1.1. Phê phán một số quan điểm đối lập
1.1.1) Có nhiều nhà khoa học đã tìm cách chứng minh ngôn ngữ là một
hiệân tượng tự nhiên. Trong số đó, gồm các quan điểm sau:
a) Ngôn ngữ hoạt động và phát triển theo quy luật tự nhiên: quan điểm này coi
ngôn ngữ giống như 1 cơ thể sống (1 sinh vật) tồn tại và phát triển qua các giai
đoạn:
• Nảy sinh
• Trưởng thành
• Hưng thịnh
• Suy tàn
• Diệt vong.
Quan điểm này được lý giải dựa trên các hiện tượng trong các hệ thống ngôn
ngữ như hiện tượng từ cũ, nghĩa cũ bị biến mất và nhiều từ mới, nghĩa mới xuất
hiện. Thậm chí có những hệ thống ngôn ngữ đã trở thành tử ngữ (Latin,
Phạn…).
Sự lý giải này không đủ sức thuyết phục. Bởi vì qui luật phát triển của ngôn ngữ
không giống 1 sinh vật. Ngôn ngữ luôn luôn kế thừa cái cũ, phát triển cái mới,
và không hoàn toàn bị hủy diệt. Nhìn vào tổng thể, thì một hệ thống ngôn ngữ
lớn mạnh dần theo thời gian. Hiện tượng một số ngôn ngữ trở thành tử ngữ có
2 líù do: hoặc là dân tộc dùng ngôn ngữ đó bị diệt vong hoàn toàn (Tiên Li ở
Trung Quốc) hoặc là ngôn ngữ đó được thay thế bằng một hệ thống ngôn ngữ
khác tiến bộ hơn. (Latin và Phạn). Mặt khác dù trở thành tử ngữ thì các ngôn
ngữ đó vẫn lưu lại dấu tích trong các ngôn ngữ hiện đại.
Chẳng hạn, dấu tích tiếng Latin vẫn còn trong các ngôn ngữ Ấn Âu; hoặc trong
tiếng Việt, nhiều từ cổ, nghĩa cổ đã mất đi (không dùng nữa) nhưng nó vẫn lưu
lại trong các đơn vị từ vựng hiện đại. Ví dụ: xe cộ, đường sá, chợ búa…).
b) Đồng nhất ngôn ngữ với bản năng sinh vật của con người tức là coi hoạt
động nói năng của con người là có tính bản năng giống như ăn, khóc, đi, đứng,
ngủ,... Quan điểm này được lí giải căn cứ vào sự quan sát quá trình lớn lên của
một con người. Người ta thấy rằng: mọi đứa bé chào đời đều biết khóc, rồi biết
cười,… biết đi… và biết nói giống như nhau, thậm chí những âm thanh đầu tiên
ở trẻ con ở các quốc gia khác nhau lại giống nhau.
Tuy nhiên, một thực tế phải thừa nhận là các hoạt động bản năng ở con người
có thể tồn tại, phát triển cô độc ngoài xã hội, còn ngôn ngữ thì không thể. Nếu
một đứa trẻ bị tách khỏi xã hội thì các hoạt động bản năng vẫn phát triển nhưng
nó sẽ không biết nói, (chẳng hạn các câu chuyện có thật về hai đứa bé Ấn Độ
được phát hiện ở trong một hang sói 1920; và câu chuyện thử nghiệm của
hoàng đế Zêlan utđin Acba (xem sách)). Còn hiện tượng trẻ em các quốc gia có
những phát âm ban đầu giống nhau như: Papa, mama, … chỉ là do những âm
này dễ phát, vả lại đó không phải là ngôn ngữ, mà chỉ là những âm vô nghĩa vì
chúng không liên hệ với một ý nghĩa nào.
c) Đồng nhất ngôn ngữ với các đặc trưng chủng tộc như: màu da, hình thể các
bộ phận cơ thể (mũi cao, mắt xanh…) và cho ngôn ngữ có tính di truyền. Bởi vì
người ta thấy người Việt Nam nói Tiếng Việt…Quan điểm này hết sức phi lý, vì
một thực tế hiển nhiên là một đứa bé người Việt được sống trong cộng đồng
người Anh, thì nó sẽ không biết tiếng Việt hoặc ngược lại. Mặt khác, nhìn rộng
hơn ta thấy ranh giới chủng tộc và ranh giới ngôn ngữ của các quốc gia không
trùng nhau. Một chủng tộc có thể nói nhiều ngôn ngữ khác nhau (Hi Lạp, Xécbi).
Và ngược lại nhiều chủng tộc nói một ngôn ngữ (Mĩ).
Hơn nữa, người ta có được ngôn ngữ không phải do cha mẹ di truyền lại mà là
nhờ tiếp thu, học tập từ những người xung quanh trong quá trình lớn lên. Vì thế
vốn ngôn ngữ ở mỗi người lớn dần lên qua quá trình giao tiếp với những nguời
xung quanh.
d) Đồng nhất ngôn ngữ với tiếng kêu của động vật:
Cơ sở của quan điểm này là các hiện tượng: một số loài động vật cũng có khả
năng dùng âm thanh để thông tin với nhau (gà mẹ gọi con) hoặc để biểu thị cảm
xúc (gà trống gọi gà mái, bò con, chó mẹ,…) thậm chí có những con vật còn
hiểu được câu nói của con người (chó) hoặc nói theo người (vẹt).
Thực ra, các hiện tượng nêu trên chỉ là những hiện tượng sinh học, hay những
phản xạ (không hoặc có điều kiện) mà nhà sinh vật học nổi tiếng Páplốp đã gọi
là hệ thống tín hiệu thứ nhất. Các hiện tượng này có cả ở người và vật (ở người
như tiếng bắt chước của trẻ em, tiếng kêu sợ hãi khi gặp bất trắc…). Còn tiếng
nói của người thuộc hệ thống tín hiệu thứ hai. (tín hiệu của tín hiệu thứ nhất) nó
gắn liền với tư duy trừu tượng với việc tạo ra khái niệm chung và từ.
Mặt khác so với tiếng kêu của loài vật ngôn ngữ con người khác hẳn về chất.
Những tiếng kêu của loài vật là bẩm sinh và sự trao đổi thông tin là vô ý thức là
bản năng, là kết quả của quá trình di truyền khác với quá trình học nói ở trẻ.
Còn hiện tuợng một số con vật học nói được tiếng nguời thì đó là kết quả của
quá trình rèn luyện phản xạ có điều kiện. Chúng không có khả năng tự lĩnh hội
hay tự phát âm khi ở một tình huống nói năng khác với những kích thích chúng
được luyện.
1.1.2) Ngôn ngữ là một hiện tượng cá nhân:
Những người theo quan điểm này phê phán quan điểm coi ngôn ngữ là hiện
tượng tự nhiên và cũng không thừa nhận ngôn ngữ là hiện tượng xã hội. Quan
điểm này càng rất phi lí vì nếu mỗi người dùng một ngôn ngữ khác nhau thì
không thể giao tiếp được. Trong thực tế, mỗi người có thể sử dụng ngôn ngữ
một cách khác nhau nhưng nếu không có những yếu tố chung, thì không thể
giao tiếp vì người này nói, người kia không thể hiểu và ngược lại.
Mặt khác, sự phân biệt giữa ngôn ngữ chuẩn mực của mỗi cộng đồng dân tộc
với các biến dạng khác của nó trong các cộng đồng nhỏ hơn (địa phương, tầng
lớp) là biểu hiện sinh động đa dạngvề tính xã hội của ngôn ngữ. Nếu trong
phạm vi giao tiếp toàn xã hội mà một người sử dụng tiếng địa phương (chứ
chưa phải là cá nhân) thì cũng đã gây ra sự khó khăn cho giao tiếp, và do đó
làm giảm hiệu quả giao tiếp. Vì thế cái gọi là ngôn ngữ cá nhân (ngôn ngữ nhà
thơ này, nhà thơ khác…) thực ra là sự vận dụng ngôn ngữ chung ở mỗi người,
nó không thóat khỏi qui tắc chung của ngôn ngữ cộng đồng.
1.2. Bản chất xã hội của ngôn ngữ
Ngôn ngữ chỉ sinh ra và phát triển trong xã hội loài người, do ý muốn và nhu
cầu giao tiếp với nhau của con nguời: ngôn ngữ phục vụ xã hội loài người với tư
cách là phương tiện giao tiếp.
• Ngôn ngữ thể hiện ý thức xã hội. Mỗi hệ thống ngôn ngữ phản ánh bản sắc
của cộng đồng nói ngôn ngữ đó: (phong tục, tập quán, thói quen, của cả một
cộng đồng).
• Ngôn ngữ tồn tại phát triển gắn liền với sự tồn tại và phát triển của xã hội. Xã
hội. ngày càng đa dạng, phức tạp, phong phú hơn thì ngôn ngữ càng ngày càng
phong phú, đa dạng hơn để kịp thời phản ánh sự tiến bộ của xã hội.
• Ngôn ngữ tồn tại, phát triển theo qui luật khách quan không phụ thuộc ý chí
từng cá nhân. Trong quá trình phát triển đó, ngôn ngữ được bổ sung thêm các
yếu tố mới (từ mới, nghĩa mới) để ngày càng phong phú hơn, hoàn thiện hơn.
Khi có một nhu cầu của xã hội nảy sinh, thường xuất hiện yếu tố ngôn ngữ mới
đáp ứng. Vì thế các yếu tố ngôn ngữ mới thường xuất hiện cùng lúc ở nhiều nơi
trong từng lời nói. Mặt khác trong ngôn ngữ, cái có tính phổ biến cái tồn tại
chung cho một tập thể và nhờ đó cho từng cá nhân của tập thể đó mới được
xem là cái quan trọng. Vai trò củacá nhân trong sự phát triển củangôn ngữ là ở
chỗ góp phần làm bộc lộ những khả năng tiềm tàng củangôn ngữ, làm cho ngôn
ngữ giàu đẹp lên và hoàn thiện hơn.
1.3. Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội đặc biệt
Chủ nghĩa Mác phân biệt các hiện tượng xã hội ra hai loại: cơ sở hạ tầng và
kiến trúc thượng tầng. Trong đó cơ sở hạ tầng là toàn bộ quan hệ sản xuất của
xã hội ở một giai đoạn phát triển nào đó: còn kiến trúc thượng tầng là toàn bộ
những quan điểm chính trị, pháp quyền, tôn giáo, nghệ thuật,… của xã hội cùng
những tổ chức tương ứng với chúng (chẳng hạn pháp quyền: tòa án, chính trị
có đảng phái, tôn giáo có giáo hội…). Đối chiếu với hai hiện tượng xã hội này,
thì không có ý kiến nào coi ngôn ngữ thuộc cơ sở hạ tầng, nhưng có nhiều ý
kiến coi ngôn ngữ thuộc kiến trúc thượng tầng. Tuy nhiên, so với kiến trúc
thượng tầng, ngôn ngữ có nhiều điểm khác biệt.
Mỗi kiến trúc thượng tầng là sản phẩm của một cơ sở hạ tầng cho nên khi cơ
sở hạ tầng bị sụp đổâ sẽ kéo theo sự sụp đổ của kiến trúc thượng tầng để thay
thế bởi một kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng mới, còn ngôn ngữ vẫn
không được thay thế bằng một ngôn ngữ mới mà nó chỉ tiếp tục phát triển để
hoàn thiện những cái đã có.
• Khi xã hội phân chia giai cấp, kiếntrúc thượng tầng mang tính giai cấp (nó
phục vụ cho một giai cấp nào đó) Còn ngôn ngữ không có tính giai cấp,
đấu tranh giai cấp không dẫn đến phân chia ngôn ngữ, bởi vì các giai cấp
đối kháng vẫn phải liên hệ trao đổi với nhau, cho nên phải có ngôn ngữ
chung. Nếu không xã hội sẽ không tồn tại (chẳng hạn hai giai cấp tư sản
và vô sản vẫn phải giao tiếp với nhau để duy trì xã hội). Tính giai cấp chỉ
biểu hiện ở việc vận dụng ngôn ngữ chung của cộng đồng. Mỗi tầng lớp
người ở giai cấp này thường có cách nói năng, diễn đạt khác với tầng lớp
người ở một giai cấp khác (chẳng hạn tầng lớp quý tộc thích dùng từ ngữ
hoa mĩ trang trọng, cầu kì còn người lao động thích dùng những từ ngữ
đơn giản mộc mạc, có phần thô thiển. Đó chỉ là sự lựa chọn khác nhau
của những tầng lớp người khác nhau đối với cùng một hệ thống ngôn ngữ
theo những cách riêng và cho những mục đích riêng khác nhau. Bản thân
ngôn ngữ ứng xử bình đẳng với tất cả mọi người trong xã hội.
• Kiến trúc thượng tầng chỉ liên hệ gián tiếp với sản xuất qua cơ sở hạ tầng
cho nên nó không phản ánh kịp thời, trực tiếp sự thay đổi trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất. Trong khi đó ngôn ngữ có khả năng phản
ánh kịp thời, trực tiếp những thay đổi trong sản xuất cũng như trong mọi
lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội.
• Như vậy, ngôn ngữ không thuộc cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
mà nó là hiện tượng xã hội đặc biệt. Nếu như đặc thù riêng củacơ sở hạ
tầng là phục vụ xã hội về kinh tế, đặc thù riêng của kiến trúc thượng tầng
là phục vụ xã hội về mặt ý niệm chính trị, pháp lí, nghệ thuật… thì đặc thù
riêng của ngôn ngữ là phục vụ xã hội phương tiện giao tiếp, trao đổi, tư
tưởng, tình cảm, giúp cho người ta hiểu nhau cùng nhau tổ chức hoạt
động chung trên mọi lĩnh vực quan hệ sản xuất, chính trị, văn hóa, xã hội
và đời thường. Những đặc thù này chỉ riêng ngôn ngữ mới có để cho nó
khác biệt với các hiện tượng xã hội khác.
Ngôn ngữ là một hệ thống
2.1. Khái niệm hệ thống
2.1.1 - Hệ thống là gì?
Thuật ngữ “hệ thống“ thường được dùng trong các trường hợp như: hệ thống
thóat nước, hệ thống trường học,… ngoài ra, nó còn được sử dụng trong nhiều
ngành khoa học với những nội dung khác nhau.
Tuy nhiên cách hiểu chung nhất, phổ biến nhất về khái niệm hệ thống là: một
chỉnh thể (thể thống nhất hoàn chỉnh) bao gồm các yếu tố có liên hệ qua lại và
qui định lẫn nhau.
Theo cách hiểu vừa nêu thì nói đến hệ thống phải có 2 điều kiện:
Tập hợp các yếu tố: đã là hệ thống thì phải có thành phần, ít nhất là hai yếu tố.
Các yếu tố trong hệ thống phải khác nhau.
Quan hệ hình thành chỉnh thể của các yếu tố tức là các yếu tố phải có quan hệ
với nhau, qui định lẫn nhau. Đây là điều kiện quan trọng vì hệ thống là “tất cả
đều dựa trên mối quan hệ“, và “giá trị của bất cứ yếu tố nào cũng đều do các
yếu tố xung quanh quyết định” ( F.de saussure ). Tức là giá trị của từng yếu tố
chỉ được xác định khi nằm trong hệ thống trong quan hệ với các yếu tố xung
quanh.
Với cách hiểu trên, có thể xem bộ cờ tướng là một hệ thống trong đó các con cờ
có những quan hệ qui định nhau. Hoặc 3 cái đèn màu trên cột đèn giao thông
cũng là một hệ thống, Trong đó đèn đỏ có ý nghĩa cấm đường khi nó nằm trên
cột đèn trong quan hệ với đèn xanh và đèn vàng. Nếu tách đèn đỏ ra khỏi cột
đèn, nó không còn giá trị cấm đướng nữa.
Hệ thống bao giờ cũng trừu tượng. Vì thế, việc phát hiện hệ thống tùy thuộc
từng quan điểm từng góc nhìn. Bởi vì có khi nhìn hướng này nó là hệ thống
nhưng nhìn ở hướng khác, nó không hệ thống.
Ví dụ: ba nguời trong một gia đình: là hệ thống gia đình. Nhưng xét về ăn mặc
thì không hệ thống.
2.1.2 - Khái niệm “hệ thống” gắn liền với khái niệm kết cấu (cấu trúc)
Kết cấu là tổng thể các mối liên hệ, quan hệ giữa các yếu tố trong hệ thống, là
phương thức tổ chức bên trong của hệ thống hay là mạng lưới các mối quan hệ
trong hệ thống. Kết cấu của hệ thống khiến cho phẩm chất của nó không giống
như tổng số phẩm chất của các yếu tố tạo thành nó.
Mặt khác, mỗi yếu tố trong hệ thống bao gồm nhiều mặt, nhiều thuộc tính nhưng
khi quan hệ, tác động với các yếu tố khác thì không phải tất cả các mặt, các
thuộc tính đều tham gia giống nhau vì thế tính chất của các mối liên hệ phụ
thuộc vào đặc điểm của các mặt nào đó của các yếu tố tham gia quan hệ tác
động lẫn nhau. Nếu như càng có nhiều mặt, nhiều thuộc tính của các yếu tố
tham gia tác động lẫn nhau thì kết cấu của hệ thống càng phức tạp.
2.1.3 - Trong thực tế có rất nhiều loại hệ thống.Trong đó loại hệ thống chức
năng là quan trọng nhất. Nó được xây dựng nhằm những mục đích nhất
định và mỗi yếu tố của hệ thống thực hiện một chức năng.
2.2. Hệ thống ngôn ngữ
2.2.1) Vì sao ngôn ngữ là một hệ thống.
Ngôn ngữ cũng là một hệ thống vì nó cũng thỏa mãn những yêu cầu, những
tiêu chí cơ bản của khái niệm hệ thống nói chung, đó là:
• Gồm tập hợp các yếu tố đó là các đơn vị ngôn ngữ. Các đơn vị của ngôn
ngữ cũng có những mối quan hệ thuộc nhiều kiểu dạng khác nhau.
• Hệ thống ngôn ngữ cũng có cấu trúc (kết cấu). Đó là một tổ chức bên
trong, một mạng lưới quan hệ vô cùng đa dạng phức tạp giữa các loại
đơn vị và giữa các đơn vị cùng loại của nó.
• Ngôn ngữ là hệ thống chức năng. Nó được con người xây dựng để thực
hiện hai chức năng quan trọng là làm công cụ giao tiếp và phản ánh hoạt
có thể bạn quan tâm
Luận văn: Phân tích hệ thống chương trình QLKS và giới thiệu các nét c...
62
752
457
Kinh tế quản lý
62
(New)
Luận văn thạc sĩ công nghệ điện tử viễn thông: Cảm biến 3D KINECT và ứ...
55
1.252
406
Thạc sĩ cao học
55
(New)
Luận văn: Nghiên cứu các chức năng của ngôn ngữ VHDL cách sử dụng phần...
103
834
360
Kỹ thuật
103
(New)
Đùi gà om bia – món ngon dễ làm!
5
831
185
Món ngon mỗi ngày
5
(New)
Ngôn ngữ lãnh đạo
2
741
303
Tài liệu kinh tế khác
2
(New)
Ngôn ngữ lập trình C (Tin học cơ sở A)
92
641
282
Lập trình
92
(New)
Phở xào thịt bò - món ngon dễ làm
3
714
266
Món ngon mỗi ngày
3
(New)
Mận lắc món ngon đơn giản dễ làm
7
947
206
Món ngon mỗi ngày
7
(New)
thông tin tài liệu
Tuy nhiên, một thực tế phải thừa nhận là các hoạt động bản năng ở con người có thể tồn tại, phát triển cô độc ngoài xã hội, còn ngôn ngữ thì không thể. Nếu một đứa trẻ bị tách khỏi xã hội thì các hoạt động bản năng vẫn phát triển nhưng nó sẽ không biết nói, (chẳng hạn các câu chuyện có thật về hai đứa bé Ấn Độ được phát hiện ở trong một hang sói 1920; và câu chuyện thử nghiệm của hoàng đế Zêlan utđin Acba (xem sách)). Còn hiện tượng trẻ em các quốc gia có những phát âm ban đầu giống nhau như: Papa, mama, … chỉ là do những âm này dễ phát, vả lại đó không phải là ngôn ngữ, mà chỉ là những âm vô nghĩa vì chúng không liên hệ với một ý nghĩa nào.
Mở rộng để xem thêm
tài liệu mới trong mục này
Trình bày và phân tích những nội dung cơ bản trong tư tưởng của Hàn Phi Tử với tư cách là tập đại thành của Pháp gia, là đại biểu điển hình nhất, có vai trò phát triển học thuyết này đền đỉnh cao của nó
Kinh tế chính trị MÁC – LÊ NIN- Những vấn đề lý luận về công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta.
LÝ LUẬN XUẤT KHẨU TƯ BẢN VÀ XUẤT KHẨU TƯ BẢN TẠI VIỆT NAM
Nguyên lý cơ bản CN Mác-Lênin- Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội và sự vận dụng của Đảng ta trong đổi mới đất nước
KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN- CẤU SỞ HỮU TRONG QÚA TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM.
tài liệu hot trong mục này
Tiểu luận: Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của người Đảng viên với ĐCSVN- Phấn đấu, rèn luyện và tuyên truyền nhân dân của người Đảng viên
LÝ LUẬN XUẤT KHẨU TƯ BẢN VÀ XUẤT KHẨU TƯ BẢN TẠI VIỆT NAM
Tiều luận: Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội, sự vận dụng của Đảng ta trong đổi mới đất nước
Tiểu luận: So sánh Luận cương chính trị của Đảng (10/1930) và Cương lĩnh chính trị (2/1930), ý nghĩa của thành lập Đảng và lịch sử CM tháng 8
Tiểu luận; Kinh tế chính trị Mac-Lenin- Lý luận về hội nhập kinh tế quốc tế và thách thức đối với Việt Nam
tài liệu giúp tôi
Nếu bạn không tìm thấy tài liệu mình cần có thể gửi yêu cầu ở đây để chúng tôi tìm giúp bạn!
×
