DANH MỤC TÀI LIỆU
NGHIÊN CỨU SEMINAR VỀ BƠ
SEMINAR VEÀ
I. GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ NGUYEÂN LIEÄU :
õa laø moät ngun tùc aên quan trng cuûa con ngöôøi . Noù coù theå ñöôïc ly ra töø cô theå con
ngöôøi, boø, boø Taây Taïng, deâ, cöøu. Trong ñoù nguoàn cung caáp quan troïng nhaát cho ngaønh coâng
nghieäp cheá bieán söõa laø õa boø. Söõa boø laø thöùc aên cho nhöõng loaøi ñoäng vaät coù vuù khi coøn nhoû.
Caùc chaát trong söõa cung caáp naêng löôïng, vaät chaát caàn thieát cho cô theå phaùt trieån. Moät con boø
meï trung bình cho ra 6000 lít söõa trong moät chu kyø cho söõa .
laø moät saûn phaåm quan troïng ñöôïc laøm töø chaát beùo cuûa söõa boø. Ñeå saûn xuaát bô ngöôøi ta
coù theå ñi töø hai ngun nguyn liu : söõa töôi ( raw milk ) vaø töø kem töôi ( raw cream ). Thöïc
chaát kem töôi cuõng laø moät thaønh phaàn ñöôïc laáy ra töø söõa do ñoù coù theå keát lun nguoàn nguyeân
lieäu chính ñsaûn xuaát bô laø söõa töôi.
Sau ñaây laø ñònh nghóa ,thaønh phaàn cuõng nhö yeâu caàu cuûa nguyeân lieäu söõa töôi ñeå saûn xuaát
bô.
1. Ñònh nghóa :
Söõa thöông phaåm laø saûn phaåm tieát ra töø boø caùi cho söõa, coù chöùa khoâng döôùi 3% chaát beùo
vaø 8.5% caùc chaát khoâ khaùc – trong ñoù thaønh phaàn Nitô töø casein khoâng keùm hôn 75% toång soá
Nitô chöùa trong söõa – khi ñun noùng khoâng laøm söõa ñoùng voùn laïi.
2. Caáu taïo,thaønh phaàn cuûa chaát beùo :
Söõa laø moät thöùc uoáng raát phöùc taïp vôùi treân 100,000 phaân töû caùc chaát ñaëc bieät khaùc nhau
ñöôïc tìm thaáy trong noù. Trong söõa chöùa chuû yeáu laø H2O , chaát beùo, protein, ñöôøng lactoz vaø
chaát khoaùng. Ngoaøi ra söõa coøn chöùa nhöõng nguyeân toá khaùc vôùi löôïng nhoû hôn nhö chaát maøu,
enzym , phospholipid vaø moät soá chaát khí khaùc. Tuyø vaøo cheá ñoä nuoâi cuõng nhö thôøi gian cho
söõa( ñaàu chu kyø hay cuoái chu kyø ) maø thaønh phaàn caùc chaát trong söõa coù thay ñoåi. Tuy nhieân
chuùng ta coù theå ñöa ra thaønh phaàn cuûa noù moät caùch töông ñoái nhö sau:
· nöôùc (water) : 87.30%
· söõa beùo ( milkfat ) :
3.90%
· chaát raén ( solids-not-fat ) : 8.80%
o protein (3/4 casein) : 3.25%
o ñöôøng lactose : 4.60%
o khoaùng Ca ,P,Mg,K,Na,Fe,Cu . . . : 0.65%
o acids citrate , formate , acetate , lactate , oxalate : 0.18%
o enzyms peroxidase,catalase, phosphatase,lipase
o vitamins – A , C , D , thiamine , riboflavin , others
Moái lieân quan giöõa kích thöôùc cuûa caùc thaønh phaàn trong söõa:
Kích thöôùc (mm )
Loaïi chaát
10
-
2
10
-
Haït beùo
10
-
10
-
Casein
calcium phosphat
10
-
10
-
Protein
10
-
10
-
Lactose, salts vaø caùc thaønh phaàn khaùc.
laø saûn phaåm cuûa chaát beùo töø söõa boø do ñoù döôùi ñaây chuùng ta seõ ñeàø caäp saâu vaøo thaønh
phaàn hoaù hoïc, tính chaát vaät lyù cuõng nhö caáu taïo cuûa chaát beùo trong söõa , caùc thaønh phaàn khaùc
coù trong söõa seõ khoâng ñöôïc ñeà caäp hoaëc chæ noùi sô qua.
+ tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát beùo trong söõa ( milk lipits chemical properties ):
Löôïng chaát beùo trong söõa laø yeáu toá cô baûn ñeå ñaùng giaù chaát löôïng cuûa söõa treân t
tröôøng do ñoù quyeát ñònh ñeán giaù thaønh cuûa söõa. Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa söõa beùo laø caùc
triglycerides. Triglyceride ñöôïc taïo thaønh bôûi söï keát hôïp giöõa goác glycerol vôùi ba goác acid
beùo, thoâng thöôøng ba goác acid beùo cuøng keát hôïp vôùi moät goác glycerol laø khaùc nhau veà maët
caáu taïo. Caùc acid beùo chính ñöôïc tìm thaáy trong õa laø:
Loaïi acid beùo Soá carbon Soá noái
ñoâi
Ñieåm
noùng chaûy
%
Myristic 14 0 53.8 11
Palmitic 16 0 62.6 29
Stearic 18 0 69.3 10
Oleic 18 1 14.0 30
Butyric 4 0 -7.9 4
Caproic 6 0 -1.5 2
Caprylic 8 0 16.5 2
Capric 10 0 31.4 3
Lauric 12 0 43.6 3.5
Linoleic 18 2 -5.0 2.5
Linolenic 18 3 -5.0 Up to 1.0
Töø baûng soá lieäu ta thaáy caùc acid bo no ( saturated fatty acid ) nhö myristic, palmitic
vaø stearic chieám tôùi 2/3 toång soá acid beùo trong söõa. Chuùng laø nhaân toá quyeát ñònh cho traïng
thaùi toàn taïi cuûa chaát beùo ôû nhieät ñoä phoøng. Acid oleic laø acid beùo khoâng no ( unsaturated
fatty acid ) coù haøm löôïng cao nhaát trong caùc loaïi acid beùo khoâng no. Lieân keát ñoâi trong caùc
acid khoâng no naøy tn taïi chuû yeáu ôû daïng cis 95% chæ coù 5% tn taïi ôû daïng trans do söï
chuyeån ñoåi trong quaù trình hydro hoaù ( rumen hydrogenation ).
Lipit struture
Triglycerides chim 98.3% toång löôïng chaát beùo trong söõa. Maëc duø coù haøng trm caùch keát
hôïp nhöng söï saép xeáp caùc goác acid beùo vaøo caùc vò trí treân goác glycerol ñeàu tuaân theo quy
luaät . caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ ñöa ra keát lun “ Vò trí SN1 thöôøng keát hôïp vôùi caùc goác acid beùo
coù maïch carbon daøi hôn trong khi vò trí SN3 chuû yeáu keát hôïp vôùi goác acid beùo coù maïch
carbon ngaén vaø goác acid beùo khoâng no.
duï : 97% C4 , 84% C6 ñöôïc tìm thaáy ôû trí SN3
58% C8 ñöôïc tìm thaáy ôû trí SN1
1,7% coøn laïi trong söõa bao goàm phospholipids ( 0.8% ) , cholesterol ( 0.3% )vaø moät soá
chaát khaùc nhö monoglycerides,diglycerides,caùc acid beùo ï do (0.6%)
+ tính chaát vaät lyù cuûa chaát beùo trong söõa ( milk lipits physical properties ):
Caùc tính chaát vaät lyù cô baûn cuûa söõa beùo ñöôïc trình baøy döôùi ñaây:
- Khoái löôïng rieâng ôû 20o C : 915 kg/m3
-
Chæ soá khuùc xaï ( ôû 519nm) : 1,462
- Chæ soá iode ( theo Hubl ) : 25 45
- Chæ soá xaø phoøng hoaù ( Koettstorfer ): 218 235
- Ñieåm nng chaûy : 31 36
0C
- Ñieåm hoaù raén : 25 30
0C
- Heä soá nhieät ( ôû 400C) : 2,1 KJ/kg.K
- Daãn nhieät ôû 20oC : 0.17 Jm
-1s -1K - 1
- Ñoä daãn ñieän ôû 20o C : < 10
-12 -1cm -1
- Khaû naêng tan cuûa nöôùc trong beùo : 0.14%
ÔÛ nhieät ñoä phoøng, söõa beùo laø chaát raén , nhieät ñoä noùng chaûy bieán thieân töø –75 o C ( cho
ester tributyric glycerol ) ñeán 72oC ( cho ester tristearin ). Tuy nhieân nhieät ñoä noùng chaûy
chung cho caû khoái söõa beùo laø khoaûng 37oC. Ñieàu naøy ñaûm baûo cho toaøn boä chaát beùo cuûa söõa
boø toàn taïi ôû daïng loûng ôû ñieàu kieän thaân nhieät cuûa boø ( 370C cuõng chính laø thaân nhieät cuûa boø).
Söï keát tinh söõa beùo ñöôïc quyeát ñònh bôûi traïng thaùi oån ñònh cuûa caùc haït söõa beùo vaø ñoä ñaëc
cuûa saûn phm. Thoâng tôøng söõa keát tinh ôû boán daïng sau : α, β, β1,β2 tuy nhin daïng α laø
keùm beàn nhaát vaø raát hieám khi gaëp trong chaát söõa beùo ñoâng tuï ôû nhieät ñoä thaáp.
+ caáu truùc cuûa chaát beùo trong söõa ( milkfat structure fat globules ):
Hôn 95% löôïng lipit trong söõa toàn taïi ôû daïng haït nhoû coù ñöôøng kính trong khoaûng 0.1 –
15 mm taïo thaønh heä nhuõ töông daàu trong nöôùc ( oil-in-water emulsion ). Thoâng thöôøng caùc haït
naøy coù kích thöôùc trung bình vaøo khoaûng 3 – 4 mm. Sôïng haït trong 1ml dung dòch söõa vaøo
khoaûng 15 tyû haït. Caùc haït naøy ñöôïc bao quanh bôûi moät lôùp maøng moûng ( membrance ) daøy 8
– 10 nm coù tính chaát hoaøn toaøn khaùc vôùi chuùng. Lôùp maøng naøy coù thaønh phaàn caáu taïo töông
ñoái phöùc taïp ,noù chöùa chuû yeáu laø protein vaø phospholipids ( coù thaønh phaàn chuû yeáu laø lexithin
vaø xephalin )vaø coù nhieäm vuï ngaên ngöøa söï keát tuûa boâng vaø keát dính giöõa caùc haït chaát beùo.
Ngoaøi ra thaønh phaàn cuûa maøng membrance coøn coù caùc enzym (nhiu nhaát lenzym
phosphataza mang tính kieàm taäp trung trong phaàn protit vaø enzym reductaza coù trong phaàn
khoâng hoaø tan ñöôïc) , nguyeân toá vi löôïng ( chuû yeáu laø Fe, Cu ), acid nucleic, cerebrosides,
phospho vaø nöôùc.
Döôùi kính hieån vi ñieän töû caáu truùc cuûa moät tieåu caàu coù daïng nhö sau :
Söï phaân boá caùc glycerid trong loøng caùc tieåu caàu mang ñaëc ñieåm sau: phaàn trung taâm tieåu
caàu chöùa glycerid coù ñieåm noùng chaûy thaáp, giaøu acid oleic vaø luoân ôû daïng loûng trong ñieàu
kieän nhieät ñoä moâi tröôøng. Phaàn ngoaïi vi nôi tieáp xuùc vôùi maøng chöùa caùc glycerid vôùi chæ soá
iode raát thaáp ( 5 – 6 ) nhöng coù ñieåm nng chaûy cao vaø coù theå ñoâng ñaëc ôû nhieät ñoä moâi
tôøng.
Söï toaøn dieän veà caáu truùc cuûa tieåu caàu quyeát ñònh ï oån ñònh cuûa chaát beùo coù trong söõa.
Ñaëc bieät söï bieán tính cuûa maøng seõ taêng ôøng söï hoaït ñoäng tröïc tieáp cuûa moät soá loaøi VSV
hoaëc söï taêng leân cuûa chæ soá acid, ngoaøi ra coøn laøm thay ñoåi moät soá tính chaát vaät lyù moät caùch
saâu saéc gaây ra söï tieán laïi gaàn roài keát dính vôùi nhau laøm maát tính ñoàng nhaát cuûa söõa.
Döôùi ñaây laø caáu truùc cuûa söï lieân keát moät phaàn giöõa caùc haït chaát beùo. Traïng thaùi toàn taïi
naøy cuûa chaát beùo bò giaûm ñaùng keå nhôø coâng duïng cuûa maøng membrane.
3. Caùc quaù trình aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa chaát beùo trong õa :
Söï oxy hoaù chaát beùo : Söï oxy hoaù chaát beùo daãn ñeán keát quaû chaát beùo coù muøi oâi. Cuõng
gioáng nhö trong caùc loaïi chaát beùo khaùc, söï oxy hoaù trong milkfat xaûy ra ôû noái ñoâi cuûa acid
beùo khoâng no. trong soá naøy lecithin deã bò taán coâng nhaát. Söï hieän dieän cuûa muoái Fe hoaëc muoái
Cu seõ thuùc ñaåy quaù trình töï oxy hoaù cuûa chaát beùo vaø do ñoù laøm taêng muøi laï cuûa saûn phaåm.
Mt nguyeân nhaân khaùc nöõa laø do söï hin din ca O2 hoaø tan vaø cheá ñoâï chieáu saùng ñaëc bieät
nhö döôùi aùnh saùng tröïc tieáp cuûa maët trôøi hoaëc ñeøn oáng Flo.
Söï oxy hoaù taïo muøi thoái thöôøng xaûy ra trong muøa ñoâng hôn laø trong muøa heø. Ñieàu naøy
ñöôïc giaûi thích laø do söï oxy hoaù deã xaûy ra ôû nhieät ñoä thaáp bôûi vi khuaån lactic khoù hoaït ñoâïng
ôû ñieàu kieän naøy (VSV nhö lactic –acid bacteria tieâu thuï oxy vaø laøm giaûm aûnh höôûng cuûa quaù
trình oxy hoaù) ñoàng thôøi löôïng oxy hoøa tan laïi taêng leân, cheá ñoä aên cuûa boø trong muøa ñoâng
gaây aûnh höôûng ñeán chaát löôïng söõa vaø do ñoù cuõng gaây aûnh höôûng ñeán quaù trình oxy hoaù.
Söï oxy hoaù chaát bo coù theå ñöôïc choáng laïi bôûi VSV trong söõa, bôûi quaù tnh thanh truøng
> 80o C bôûi chaát choáng oxy hoaù D6A , dodecyl gallate hoaëc moät cheá ñoä baûo quaûn thích hôïp.
Lieàu löôïng toái ña cuûa D6A ñöôïc pheùp dng laø 0.00005%.
Söï phaân giaûi chaát beùo : söï phaù vôõ chaát beùo thaønh glycerin vaø acid beo ñöôïc goïi laø söï
phaân giaûi chaát beùo. Chaát beùo bò phaân giaûi coù muøi oâi , muøi naøy gaây ra bôûi söï toàn taïi cuûa caùc
acid beùo töï do phaân töû löôïng thaáp ( butyric , caproic ..). Nguyeân nhaân gaây ra söï phaân giaûi naøy
laø do caùc enzym lipase. Enzym lipase seõ khoâng theå thuyû phaân chaát beùo neáu nhö caáu truùc haït
cuûa chaát beùo khoâng bò phaù vôõ. Ñeå khöùc phuïc tình traïng naøy ta coù hai phöông phaùp: thanh
truøng söõa ôû nhieät ñoä cao ñeå bieán tính enzym hoaëc traùnh khuaáy troän maïnh khi söõa khoâng thanh
truøng.
Söï voùn cc do nhieät : söõa ñöôïc thanh truøng ôû 70 – 80 0 C trong voøng 15 sec, thoâng thöôøng
hieän töôïng voùn cuïc xaûy ra ôû nhieät ñoä khoaûng 74 0 C. Nhieàu giaû thuyeát cho raèng hieän töôïng
voùn cuïc laø do söï keát dính cuûa caùc haït chaát beùo khi chuùng va chaïm vaøo nhau. Söï ñoàng hoaù
( homogenious) ñöôïc giôùi thieäu ñeå traùnh hieän töôïng voùn cuïc cuûa kem.
4.Yeâu caàu veà nguyeân lieäu :
Ñoái vôùi nguyeân lieäu töø söõa töôi , ngoaøi caùc yeâu caàu veà thaønh phaàn dinh döôõng nhö ñaõ
trình baøy ôû treân, söõa coøn phaûi ñaûm baûo tính voâ truøng , töôi khoâng bò maát caùc tính chaát töï
nhieân ,phaûi ñoàng nhaát khoâng voùn cuïc , khoâng laãn vaät laï.
Ñoái vôùi nguyeân lieäu töø kem töôi yeâu caàu phaûi coù ñoä ngoït nhaát ñònh, coù chaát löôïng VSV
toát, coù muøi thôm ñaëc tröng ,ñoä pH >6.6 ( nu cheá bieán bô ngoït ) hoaëc phaûi ñöôïc acid hoaù neáu
laø kem duøng cho cheá bieán bô leân men ,TA =0.10 – 0.12%, khoâng bò oâi thiu, muøi khoù chòu
hoaëc bò oxy hoaù.
Khi kem chaát löôïng thaáp coù theå söû duïng moät soá bieän phaùp ñeå khaéc phuïc : loïc, röûa, pha
loaõng baèng söõa gaày hoaëc söõa nguyeân chaát.
Baûng döôùi ñaây ñeà caäp ñeán nhöõng tieâu chuaån chính cuûa cream nguyeân lieäu:
Chæ tieâu Loaïi I Loaïi II
Muøi vò Thôm ñaëc tröng , khoâng coù
muøi vò laï
Coù theå coù muøi laï ( thöùc aên ,
muøi coû hoaëc muøi haønh )
Traïng thaùi Ñoàng nhaát , khoâng voùn cuïc
Ñoàng nhaát
coù thcvoùn cuïc nhoû
Ñoä chua
T
( 32 – 37 % chaát beùo ) 14 17
Phaûn öùng vôùi t
(ñun soâi ) Treân 3 giôø Döôùi 3 giôø
Nhieät ñoä noùng chaûy
C
10 10
Neáu cream ñöôïc thu tröïc tieáp töø caùc noâng traïi roài môùi chuyeân chôû tôùi nhaø maùy thì nhaát
thieát phaûi coù cheá ñoä xöû lyù thích hôïp. Coâng ñoaïn quan troïng nhaát trong quaù trình xöû lyù laø
giaûm ñoä acid moät caùch hôïp l, nghóa laø tin hnh chuaån hoaù thaønh phaàn chaát bo.
Coù hai bieän phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng trong vieäc laøm giaûm ñoä acid. Ñoù laø:
- röûa kem cho pheùp loaïi ñöôïc caùc chaát mang tính acid.
- Boå xung theâm moät soá chaát hoaëc saûn phaåm coù khaû naêng trung hoaø ñöôïc löôïng acid dö
trong khoái kem. Ñaây laø phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng ôû Phaùp vaø moät soá nöôùc
khaùc.
Caùc chaát cho pheùp söû duïng ñtrung hoaø goàm : CaO , Ca(OH)2 , MgO , Mg(OH)2 , NaOH
, Na2CO3 .. . Caùc chaát trung hoaø caàn phaûi ñaùp öùng moät soá ñieàu kieän sau :
- raát tinh khieát ñeå coâng duïng ñaït hieäu quaû toái ña.
- Deã hotan
- Ñöôïc bao goùi ñuùng qui caùch ñeå ñaûm baûo söï oån ñònh veà chaát löôïng khi chuùng tieáp xuùc
vôùi khoâng khí vaø ñoä aåm cao.
Lieàu löôïng cuûa chaát trung hoaø ( theo lyù thuyeát ) ñeå trung hoaø moät phaân töû gram acid
lactic nhö sau:
MgO : 20 g NaOH : 40 g
CaO : 28 g Na
2
CO3 : 53 g
Mg(OH)2 : 29 g NaHCO
3
: 84 g
Ca(OH)2 : 37 g
Kyõ thuaät xöû lyù laøm giaûm ñoä acid :
Tröôùc heát ta caàn xaùc ñònh khoái löôïng cream caàn xöû lyù, xaùc ñònh ñoä acid cuõng nhö haøm
löôïng chaát beùo hieän coù cuûa khoái kem vaø cuoái cuøng xaùc ñònh ñoä acid caàn giaûm bôùt.
Sau ñaây laø sô ñoà thieát bò trung hoaø löôïng acid dö trong cream :
PHÖÔNG PHAÙP LIEÂN TUÏC ROBICHAUX
1 : Nôi kieåm tra ñoä pH cuûa khoái kem caàn trung hoaø baèng phöông phaùp ghi bieåu ñoà.
2 : Boä phaän khueách ñaïi caùc giaù trò cuûa pH
3 : Van kieåm tra töï ñng lieàu löôïng chaát trung hoaø.
4 : Ñieän cöïc pH ñaët treân ñöôøng löu chuyeån cuûa khoái cream caàn trung hoaø.
5 : Heä thoáng ñöôøng oáng daãn chaát trung hoaø.
6 : Phoøng chaân khoâng cuûa heä thoáng trung hoaø.
7 : Bôm thaùp.
8 : Boä phaän coâ daëc döôùi daïng phun .
9 : Bôm cung caáp nöôùc
10 : Phoøng thanh truøng.
11 : Bôm cung caáp cream.
II. NGHEÄ SAÛN XUAÁT BÔ :
1. Sô ñoà qui trình coâng ngheä daïng sô ñoà khoái :
Döôùi ñaây laø sô ñoà qui trình coâng ngheä saûn xuaát bô leân men loaïi maën.
söõa töôi
thông tin tài liệu
Sữa là một nguồn thức ăn quan trọng của con người. Nó có thể được lấy ra từ cơ thể con người, bò, dê, cừu. Trong đó nguồn cung cấp quan trọng nhất cho ngành công nghiệp chế biến sữa là sửa bò
Mở rộng để xem thêm
xem nhiều trong tuần
yêu cầu tài liệu
Giúp bạn tìm tài liệu chưa có

LÝ THUYẾT TOÁN


×