nghiệp ra đời thúc đẩy phân công lao động mở rộng từ nội bộ quốc gia sang địa bàn
quốc tế đã làm cho tích tụ và tập trung tư bản sản xuất tăng lên cao và theo đó các tổ
chức độc quyền bắt đầu xuất hiện. C.Mác và Ph.Ăngghen cũng đã khẳng định rằng
độc quyền sinh ra từ tự do cạnh tranh nhưng không phủ định nó.Một trong những
nhân tố thúc đẩy quá trình tập trung tư bản đó là tín dụng. C.Mác đã nói: Là cơ sở
chủ yếu của việc chuyển hoá dần dần những xí nghiệp tư nhân TBCN thành những
công ty cổ phần tư bản chủ nghĩa chế độ tín dụng đồng thời cũng là một phương
tiện để mở rộng dần các xí nghiệp hợp tác tới một phạm vi toàn quốc ít nhiều rộng
lớn. Một đặc trưng nổi bật trong giai đoạn độc quyền là sự cùng tồn tại đan xen
nhau giữa độc quyền quốc gia và quốc tế. Cùng với sự phát triển quan hệ quốc tế
làm cho các công ty tư bản liên minh với nhau sản xuất và phân phối hàng hoá trên
thị trường thế giới đã hình thành nên các công ty độc quyền quốc tế. Khi nghiên cứu
sự hình thành các tổ chức độc quyền quốc tế nói chung và các tổ chức độc quyền
quốc tế xuyên quốc gia nói riêng phải xuất phát từ sự tích tụvà tập trung sản xuất.
Tích tụ và tập trung sản xuất đạt đến một mức độ nhất định làm cho các nhà độc
quyền quốc gia vươn ra khỏi biên giới quốc gia hoạt động trên phạm vi quốc tế thực
hiện phân chia thế giới về mặt kinh tế. Tập trung sản xuất có bước phát triển mới thì
xuất khẩu tư bản cũng được đẩy mạnh và trở thành cơ sở kinh tế quan trọng của sự
mở rộng phạm vi hoạt động quốc tế của các công ty xuyên quốc gia. Một điểm đáng
chú ý trong tiến trình phát triển của các công ty xuyên quốc gia là sự phát triển
mạnh mẽ của nền kinh tế mỹ từ nửa sau của thế kỷ XIX và càng ngày càng trở
thành một trung tâm sức mạnh kinh tế của thế giới. Cùng với sự phát triển của các
xí nghiệp công thương hiện đại chế độ xí nghiệp của Mỹ cũng đã được mở rộng
sang Tây Âu và Nhật Bản. Khi phạm vi địa lý của sự phân công nội bộ xí nghiệp
công thương hiện đại vượt quá biên giới quốc gia thì tnc hình thành. TNC là một cơ
cấu kinh doanh quốc tế dựa trên sự kết hợp giữa quá trình sản xuất quy mô lớn của
nhiều thực thể kinh doanh quốc tế và quá trình phân phối quy mô quốc tế vào trong
một cơ cấu công ty đơn nhất nhằm chiếm lĩnh và khai thác thị trường quốc tế đạt
hiệu quả tối ưu để thu lợi nhuận độ quyền cao. TNC được hình thành trực tiếp trên
cơ sở xí nghiệp công thương hiện đại, khi các xí nghiệp công thương hiện đại hưng
thịnh chúng đã bắt đầu ngay vào việc đầu tư ra nước ngoài để sản xuất và tiêu thụ
sản phẩm hoặc sản xuất và tìm mua nguyên liệu. Từ thập kỷ 60 lại đây dưới tác