chiếc xe không kính, họ vẫn cầm lái với tư thế ung dung, hiên ngang giữa trời
đất. Họ thiếu thốn về phương tiện, vật chất ư? Điều đó đã không còn là trở
ngại lớn lao bởi họ biết biến nó thành "cơ hội" để hưởng thụ, để tiếp cận thiên
nhiên. Phạm Tiến Duật đã lấy cái khó khăn, gian khổ làm cơ hội để bộc lộ
được những phẩm chất cao đẹp của người lính cách mạng:
"Ung dung buồng lái ta ngồi
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng"
Cái ngồi "ung dung" đàng hoàng làm chủ tình thế – một tư thế chiến đấu rất
đẹp Mặc cho mưa đạn khói lửa, mặc cho khó khăn thử thách, các anh vẫn bình
tĩnh, tự tin, đưa hàng ra tiền tuyến. Để rồi, họ nhìn – một cái nhìn khoáng đạt
bao la giữa đất trời: "Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng". Họ không thẹn với đất
trời, họ không run sợ hay né tránh mà nhìn thẳng vào gian khổ, vào tương lai
để lần theo ánh sáng lí tưởng cách mạng. Nhìn qua khung cửa vỡ – họ nhìn
thấy cả một không gian rộng lớn, thấy những cung đường chiến lược phía
trước. Đoàn xe vẫn vun vút bươn trải, vẫn lao nhanh với tốc độ phi thường.
Dường như chính nhà thơ cũng dang cầm lái những chiếc xe không kính đó
nên câu chữ mới sinh động, cụ thể, gợi cảm như vậy. Lời thơ nhịp nhàng,
trong sáng như văng vẳng tiếng hát vút cai giữa chiến trường bom đạn.
Ở những người lính trẻ ấy còn sáng bừng lên tinh thần lạc quan, thái độ bất
chấp mọi khó khăn gian khổ. Nếu ở hai khổ thơ trên là những cảm giác về khó
khăn thử thách thì giờ đây những khó khẳn thử thách lại ập đến một cách cụ
thể, trực tiếp. Đó là "Bụi phun tóc trắng" và "Mưa tuôn mưa xối" Phải chăng
đó chính là cái hậu quả tất yếu của những chiếc xe không kính? Nhưng những
khó khăn đó đâu làm họ nao núng! Họ đã chấp nhận nó như một thử thách mới
để rồi bình thản, cố gắng vượt lên trên hoàn cảnh. Nếu ở bài thơ "Đồng chí"
của Chính Hữu, tiếng "mặc kệ" cất lên biểu thị thái độ sẵn sàng chấp nhận thì
ở bài này cũng vậy, trước khó khăn gian khổ, những người lính trẻ vang tiếng
"Ừ thì" thật nhẹ nhõm. "Bụi phun tóc trắng", "mưa tuôn mưa xối" ư? Điều đó
chẳng là gì đối với những con người can trường, lạc quan này. Họ "chưa cần
rửa", "chưa cần thay" để rồi "phì phèo châm điếu thuốc và nhìn nhau mặt lấm
cười ha ha". Phải chăng đây là sức mạnh của tinh thần lạc quan, thái độ bất
chấp mọi hiểm nguy? Nhà thơ đã xây dựng hình tượng người lính vừa mang
nét giản dị, phong trần nhưng lại không thiếu phần kiêu hung, lãng mạn. Phải
nói rằng, câu thơ Phạm Tiến Duật chẳng những hay về hình ảnh mà còn hay