Tài liệu lý thuyết kiểm toán và kiểm toán nâng cao
1
Chuyên đề 5
Kiểm toán và dịch vụ kiểm toán nâng cao
I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN
1. Khái niệm, bản chất kiểm toán
Kế toán là công cụ quản lý kinh tế, tài chính thể hiện ở chỗ kết quả công việc kế
toán là đưa ra các thông tin trên báo cáo tài chính (BCTC) và những chỉ tiêu phân tích,
đề xuất giúp cho người lãnh đạo, điều hành đưa ra quyết định đúng đắn.
Vì thế, mọi người sử dụng thông tin từ BCTC đều mong muốn nhận được các
thông tin trung thực và hợp lý.
Hoạt động kiểm toán ra đời là để kiểm tra và xác nhận về sự trung thực và hợp lý
của các tài liệu, số liệu kế toán và BCTC của các doanh nghiệp, tổ chức; để nâng cao sự
tin tưởng của người sử dụng các thông tin từ BCTC đã được kiểm toán.
Các tác giả Alvin A.Aen và James K.Loebbecker trong giáo trình "Kiểm toán" đã
nêu một định nghĩa chung về kiểm toán như sau: "Kiểm toán là quá trình các chuyên gia
độc lập thu thập và đánh giá các bằng chứng về các thông tin có thể định lượng được của
một đơn vị cụ thể, nhằm mục đích xác nhận và báo cáo về mức độ phù hợp giữa các
thông tin này với các chuẩn mực đã được thiết lập".
Theo định nghĩa của Liên đoàn Kế toán quốc tế (IFAC) "Kiểm toán là việc các
kiểm toán viên (KTV) độc lập kiểm tra và trình bày ý kiến của mình về BCTC".
2. Phân loại kiểm toán
2.1. Căn cứ vào mục đích, kiểm toán có 3 loại:
a) Kiểm toán hoạt động: Là việc kiểm tra và đánh giá tính hữu hiệu và tính hiệu
quả trong hoạt động của một bộ phận hay toàn bộ một tổ chức, một đơn vị.
Tính hữu hiệu là mức độ hoàn thành các nhiệm vụ hay mục tiêu đã đề ra.
Tính hiệu quả là việc đạt được kết quả cao nhất với chi phí bỏ ra thấp nhất.
Đối tượng của kiểm toán hoạt động rất đa dạng, từ việc đánh giá một phương án
kinh doanh, một dự án, một quy trình công nghệ, một công trình XDCB, một loại tài sản,
thiết bị mới đưa vào hoạt động hay việc luân chuyển chứng từ trong một đơn vị… Vì thế,
khó có thể đưa ra các chuẩn mực cho loại kiểm toán này. Đồng thời, tính hữu hiệu và
hiệu quả của quá trình hoạt động rất khó được đánh giá một cách khách quan so với tính
tuân thủ và tính trung thực, hợp lý của BCTC. Thay vào đó, việc xây dựng các chuẩn
mực làm cơ sở đánh giá thông tin có tính định tính trong một cuộc kiểm toán hoạt động
là một việc mang nặng tính chủ quan.
Trong kiểm toán hoạt động, việc kiểm tra thường vượt khỏi phạm vi công tác kế
toán, tài chính mà liên quan đến nhiều lĩnh vực. Kiểm toán hoạt động phải sử dụng nhiều
biện pháp, kỹ năng nghiệp vụ và phân tích, đánh giá khác nhau. Báo cáo kết quả kiểm
toán thường là bản giải trình các nhận xét, đánh giá, kết luận và ý kiến đề xuất cải tiến
hoạt động.
2
b) Kiểm toán tuân thủ: Là việc kiểm tra và đánh giá xem đơn vị được kiểm toán có
tuân thủ pháp luật và các quy định (do các cơ quan có thẩm quyền và đơn vị đã quy định)
hay không để kết luận về sự chấp hành pháp luật và các quy định của đơn vị. Ví dụ:
- Kiểm toán việc tuân thủ các luật thuế ở đơn vị;
- Kiểm toán của cơ quan nhà nước đối với DNNN, đơn vị có sử dụng kinh phí
NSNN về việc chấp hành các chính sách, chế độ về tài chính, kế toán;
- Kiểm toán việc chấp hành các điều khoản của hợp đồng tín dụng đối với đơn vị
sử dụng vốn vay của ngân hàng.
c) Kiểm toán BCTC: Là việc kiểm tra và xác nhận về tính trung thực và hợp lý
của các tài liệu, số liệu kế toán và BCTC của đơn vị kế toán phục vụ đối tượng có nhu
cầu sử dụng thông tin trên BCTC của đơn vị.
Công việc kiểm toán BCTC thường do các doanh nghiệp kiểm toán (DNKT) thực
hiện để phục vụ cho các nhà quản lý, Chính phủ, các ngân hàng và nhà đầu tư, cho người
bán, người mua. Do đó, kiểm toán BCTC là hình thức chủ yếu, phổ cập và quan trọng
nhất, thường chiếm 70 - 80% công việc của các DNKT.
2.2. Căn cứ vào hình thức tổ chức, kiểm toán có 3 loại:
a) Kiểm toán độc lập:
Là công việc kiểm toán được thực hiện bởi các KTV chuyên nghiệp, độc lập làm
việc trong các DNKT. Kiểm toán độc lập là loại hình dịch vụ nên chỉ được thực hiện khi
khách hàng có yêu cầu và đồng ý trả phí thông qua việc ký kết hợp đồng kinh tế.
Hoạt động kiểm toán độc lập là nhu cầu cần thiết, trước hết vì lợi ích của bản thân
doanh nghiệp, của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, lợi ích của chủ sở hữu vốn, các
chủ nợ, lợi ích và yêu cầu của Nhà nước. Người sử dụng kết quả kiểm toán phải được
đảm bảo rằng những thông tin họ được cung cấp là trung thực, khách quan, có độ tin cậy
cao để làm căn cứ cho các quyết định kinh tế hoặc thực thi trách nhiệm quản lý, giám sát
của mình.
Điều 2 Nghị định số 105/2004/NĐ-CP ngày 30/3/2004 của Chính phủ quy định
"Kiểm toán độc lập là việc kiểm tra và xác nhận của KTV và DNKT về tính trung thực
và hợp lý của các tài liệu, số liệu kế toán và BCTC của các doanh nghiệp, tổ chức (gọi
chung là đơn vị được kiểm toán) khi có yêu cầu của các đơn vị này".
b) Kiểm toán nhà nước:
Là công việc kiểm toán được thực hiện bởi các KTV làm việc trong cơ quan
Kiểm toán Nhà nước, là tổ chức kiểm toán chuyên nghiệp thuộc bộ máy hành chính nhà
nước; là kiểm toán theo luật định và kiểm toán tính tuân thủ, chủ yếu phục vụ việc kiểm
tra và giám sát của Nhà nước trong quản lý, sử dụng Ngân sách, tiền và tài sản của Nhà
nước.
Điều 13, 14 Luật Kiểm toán Nhà nước (Luật số 37/2005/QH11 do Quốc hội thông
qua ngày 14/06/2005) quy định “Kiểm toán nhà nước là cơ quan chuyên môn về lĩnh vực
kiểm tra tài chính nhà nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo
pháp luật”. “Kiểm toán Nhà nước có chức năng kiểm toán BCTC, kiểm toán tuân thủ,
kiểm toán hoạt động đối với cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản
Nhà nước”.
c) Kiểm toán nội bộ:
3
Là công việc kiểm toán do các KTV của đơn vị tiến hành. Kiểm toán nội bộ chủ
yếu để đánh giá về việc thực hiện pháp luật và quy chế nội bộ; kiểm tra tính hữu hiệu
của hệ thống kiểm soát nội bộ và việc thực thi công tác kế toán, tài chính... của đơn vị.
Phạm vi và mục đích của kiểm toán nội bộ rất linh hoạt tuỳ thuộc yêu cầu quản lý
điều hành của ban lãnh đạo đơn vị. Báo cáo kiểm toán nội bộ chủ yếu phục vụ cho chủ
doanh nghiệp, không có giá trị pháp lý và chủ yếu xoay quanh việc kiểm tra và đánh giá
tính hiệu lực và tính hiệu quả của hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ cũng
như chất lượng thực thi trong những trách nhiệm được giao.
3. Kiểm toán viên và kiểm toán viên hành nghề
Công việc kiểm toán độc lập do các kiểm toán viên thực hiện. Nghị định
105/2004/NĐ-CP quy định rõ về KTV và KTV hành nghề.
3.1. Tiêu chuẩn kiểm toán viên: (Điều 13 Nghị định 105/2004/NĐ-CP và điểm 1
phần A mục II Thông tư 64/2004/TT-BTC)
1.1. Người Việt Nam và người nước ngoài được phép cư trú tại Việt Nam phải có
đủ các tiêu chuẩn sau:
a) Có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, trung thực, liêm khiết, có ý thức chấp hành
pháp luật; không thuộc đối tượng không được đăng ký hành nghề kiểm toán độc lập quy
định tại khoản 3 đến khoản 7 Điều 15 của Nghị định 105/2004/NĐ-CP.
b) Có bằng cử nhân chuyên ngành Kinh tế - Tài chính - Ngân hàng hoặc chuyên
ngành Kế toán - Kiểm toán của Việt Nam hoặc nước ngoài được Bộ Tài chính thừa nhận
và thời gian công tác thực tế về tài chính, kế toán từ 5 năm trở lên hoặc thời gian thực tế
làm trợ lý kiểm toán ở DNKT từ 4 năm trở lên.
Trường hợp có bằng cử nhân các chuyên ngành khác với chuyên ngành Kinh tế -
Tài chính - Ngân hàng hoặc chuyên ngành Kế toán - Kiểm toán thì phải có bằng cử nhân
thứ hai về các chuyên ngành trên sau 3 năm hoặc sau 2 năm đối với trợ lý KTV và tổng
thời gian công tác thực tế về tài chính, kế toán phải đủ 5 năm hoặc làm trợ lý kiểm toán
ở các DNKT đủ 4 năm trở lên.
c) Có khả năng sử dụng một trong năm thứ tiếng thông dụng: Anh, Nga, Pháp,
Trung và Đức và sử dụng thành thạo máy vi tính;
d) Đạt kỳ thi tuyển KTV do Bộ Tài chính tổ chức và được Bộ trưởng Bộ Tài
chính cấp Chứng chỉ KTV.
1.2. Người Việt Nam và người nước ngoài được phép cư trú tại Việt Nam có
chứng chỉ chuyên gia kế toán, chứng chỉ kế toán, kiểm toán do tổ chức nước ngoài hoặc
tổ chức quốc tế về kế toán, kiểm toán cấp, được Bộ Tài chính thừa nhận thì phải đạt kỳ
thi sát hạch về pháp luật kinh tế, tài chính, kế toán, kiểm toán Việt Nam do Bộ Tài chính
tổ chức thì được Bộ trưởng Bộ Tài chính cấp Chứng chỉ KTV.
3.2. Điều kiện của kiểm toán viên hành nghề: (Điều 14 Nghị định
105/2004/NĐ-CP)
(1) Người Việt Nam có đủ các điều kiện sau đây thì được công nhận là KTV hành
nghề và được đăng ký hành nghề kiểm toán độc lập:
a) Có đủ tiêu chuẩn KTV quy định tại Điều 13 Nghị định 105/2004/NĐ-CP (như
đã nêu ở mục 3.1 phần I);
4
b) Có hợp đồng lao động làm việc trong một DNKT được thành lập và hoạt động
theo pháp luật Việt Nam, trừ trường hợp pháp luật Việt Nam quy định không phải áp
dụng hợp đồng lao động.
(2) Người nước ngoài có đủ các điều kiện sau đây thì được công nhận là KTV
hành nghề và được đăng ký hành nghề kiểm toán độc lập ở Việt Nam:
a) Có đủ tiêu chuẩn KTV quy định tại Điều 13 Nghị định 105/2004/NĐ-CP (như
đã nêu ở mục 3.1 phần I);
b) Được phép cư trú tại Việt Nam từ một năm trở lên;
c) Có hợp đồng lao động làm việc trong một DNKT được thành lập và hoạt động
theo pháp luật Việt Nam.
(3) Tại một thời điểm nhất định, KTV chỉ được đăng ký hành nghề ở một DNKT.
Trường hợp KTV đã đăng ký hành nghề kiểm toán nhưng trên thực tế không hành nghề
hoặc đồng thời hành nghề ở DNKT khác thì sẽ bị xóa tên trong danh sách đăng ký hành
nghề kiểm toán.
(4) Người đăng ký hành nghề kiểm toán từ lần thứ hai trở đi phải có thêm điều
kiện tham gia đầy đủ chương trình cập nhật kiến thức hàng năm theo quy định của Bộ
Tài chính.
3.3. Điều kiện hành nghề của KTV: (Điều 14 Nghị định 105/2004/NĐ-CP và
Điểm 2 phần A Mục II Thông tư 64/2004/TT-BTC)
(1) Điều kiện hành nghề kiểm toán:
a) KTV chỉ được đăng ký hành nghề kiểm toán khi có đủ tiêu chuẩn KTV quy
định tại Điều 14 Nghị định 105/2004/NĐ-CP (như đã nêu ở mục 3.2 phần I)
b) Trường hợp KTV vừa làm việc ở một doanh nghiệp không phải là DNKT, vừa
làm việc ở DNKT trong cùng một thời gian thì chỉ được đăng ký hành nghề kiểm toán
khi có sự đồng ý bằng văn bản của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp
không phải là DNKT.
c) Trường hợp KTV đã đăng ký hành nghề ở một DNKT chuyển sang đăng ký
hành nghề ở DNKT khác thì phải có quyết định chấm dứt hợp đồng lao động ở DNKT
trước.
(2) KTV không có tên trong danh sách đăng ký hành nghề kiểm toán được Bộ Tài
chính (từ 01/01/2007 là Hội KTV hành nghề Việt Nam (VACPA)) xác nhận thì không
được ký báo cáo kiểm toán.
(3) KTV hành nghề sẽ bị xóa tên trong danh sách đăng ký hành nghề kiểm toán
trong các trường hợp sau:
a) Vi phạm một trong những hành vi bị nghiêm cấm đối với KTV hành nghề (như
đã nêu ở điểm d mục 1.1 phần II);
b) Thực tế không hành nghề kiểm toán nhưng vẫn cố tình đăng ký hành nghề
kiểm toán;
c) Vi phạm pháp luật hoặc vi phạm kỷ luật, đạo đức nghề nghiệp mà pháp luật về
kiểm toán nghiêm cấm.
(4) KTV đã bị xóa tên trong danh sách đăng ký hành nghề kiểm toán thì không
được đăng ký hành nghề lại trong thời gian 3 năm kể từ ngày bị xóa tên.
5
(5) DNKT sử dụng KTV không có tên trong danh sách đăng ký hành nghề kiểm
toán để ký báo cáo kiểm toán thì cả DNKT và KTV đó sẽ bị xử phạt theo quy định của
pháp luật.
(6) Bộ Tài chính (từ 01/01/2007 là VACPA) không tiếp tục xác nhận danh sách
đăng ký hành nghề cho những KTV đã đăng ký hành nghề kiểm toán nhưng trên thực tế
không hành nghề kiểm toán.
4. Hình thức tổ chức, điều kiện thành lập và hoạt động DNKT (Nghị định
105/2004/NĐ-CP; Nghị định 30/2009/NĐ-CP; Thông tư 64/2004/TT-BTC).
4.1. Hình thức tổ chức
Công tác kiểm toán độc lập do các KTV độc lập thực hiện. Theo thông lệ quốc tế,
KTV có thể hành nghề theo công ty hoặc hành nghề cá nhân. Tuy nhiên ở Việt Nam luật
pháp chưa cho phép hành nghề kiểm toán cá nhân. KTV muốn hành nghề phải đăng ký
và được chấp nhận vào làm việc tại một DNKT được thành lập hợp pháp.
Hiện nay, Nghị định 105/2004/NĐ-CP ngày 30/03/2004, Nghị định 30/2009/NĐ-
CP ngày 30/3/2009 của Chính phủ chỉ cho phép thành lập DNKT theo 3 hình thức: công
ty TNHH có từ 2 thành viên trở lên, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân. DNKT
phải công khai hình thức này trong quá trình giao dịch và hoạt động.
4.2. Điều kiện thành lập và hoạt động của DNKT:
a) Điều kiện thành lập DNKT:
- Có đủ các điều kiện quy định của pháp luật hiện hành về việc thành lập và hoạt
động của các loại doanh nghiệp: Công ty TNHH có từ 2 thành viên trở lên, công ty hợp
danh, doanh nghiệp tư nhân;
- Có ít nhất ba người có Chứng chỉ kiểm toán viên, trong đó có Giám đốc hoặc
Tổng giám đốc. Giám đốc hoặc Tổng giám đốc nếu là thành viên công ty trách nhiệm
hữu hạn, công ty hợp danh thì phải sở hữu ít nhất là 10% vốn điều lệ công ty. Giám đốc
hoặc Tổng Giám đốc doanh nghiệp kiểm toán phải có thời gian công tác thực tế về kiểm
toán đủ 3 năm trở lên sau khi được cấp Chứng chỉ kiểm toán viên và không được đồng
thời tham gia quản lý, điều hành ở doanh nghiệp khác.
b) Điều kiện cung cấp dịch vụ kiểm toán của DNKT:
- DNKT đã đăng ký danh sách KTV hành nghề và được Bộ Tài chính (từ
01/01/2007 là Hội KTV hành nghề Việt Nam (VACPA)) xác nhận.
- Trong quá trình hoạt động, DNKT phải đảm bảo có ít nhất 3 kiểm toán viên
hành nghề ký hợp đồng lao động làm toàn bộ thời gian với doanh nghiệp. Trường hợp
DNKT không đảm bảo điều kiện này sau 6 tháng liên tục thì phải ngừng cung cấp dịch
vụ kiểm toán.
Hồ sơ đăng ký kinh doanh của công ty TNHH kiểm toán, công ty hợp danh kiểm
toán, doanh nghiệp tư nhân kiểm toán: Ngoài các hồ sơ theo quy định của pháp luật, phải
có bản sao công chứng Chứng chỉ KTV đã được cấp 3 năm trước ngày đăng ký kinh
doanh của Giám đốc (hoặc Tổng Giám đốc) và bản sao công chứng ít nhất hai Chứng chỉ
KTV của hai người khác.
4.3. Điều kiện thành lập và hoạt động của chi nhánh doanh nghiệp kiểm
toán: (Nghị định 105/2004/NĐ-CP)
6
a) Chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán là đơn vị phụ thuộc của doanh nghiệp kiểm
toán, hoạt động theo sự uỷ quyền của doanh nghiệp kiểm toán, phù hợp với lĩnh vực
hành nghề ghi trong Giấy đăng ký kinh doanh của doanh nghiệp kiểm toán.
b) Chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán được thành lập và hoạt động theo quy định
của pháp luật về thành lập chi nhánh và người đứng đầu chi nhánh phải là KTV hành
nghề.
c) Doanh nghiệp kiểm toán phải chịu trách nhiệm về hoạt động của chi nhánh
kiểm toán do mình thành lập ra.
5. Đối tượng kiểm toán bắt buộc (Nghị định 105/2004/NĐ-CP; Thông tư
64/2004/TT-BTC)
BCTC hàng năm của các doanh nghiệp và tổ chức sau bắt buộc phải được DNKT
kiểm toán:
(1) BCTC hàng năm của các doanh nghiệp và tổ chức dưới đây bắt buộc phải
được DNKT kiểm toán:
- Doanh nghiệp, tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập và hoạt động
theo pháp luật Việt Nam, kể cả chi nhánh doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt
Nam;
- Tổ chức có hoạt động tín dụng được thành lập và hoạt động theo Luật các tổ
chức tín dụng; ngân hàng thuộc các thành phần kinh tế và Quỹ hỗ trợ phát triển (nay là
Ngân hàng phát triển Việt Nam);
- Tổ chức tài chính và doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới
bảo hiểm;
- Riêng đối với công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn có tham gia niêm
yết và kinh doanh trên thị trường chứng khoán thì thực hiện kiểm toán theo quy định của
pháp luật về kinh doanh chứng khoán;
- Đối với các doanh nghiệp, tổ chức thực hiện vay vốn ngân hàng thì được kiểm
toán theo quy định của pháp luật về tín dụng.
(2) BCTC hàng năm của các doanh nghiệp và tổ chức dưới đây bắt buộc phải
được DNKT kiểm toán theo quy định của Nghị định số 105/2004/NĐ-CP:
- Doanh nghiệp nhà nước, bao gồm công ty nhà nước, công ty cổ phần nhà nước,
công ty TNHH nhà nước và doanh nghiệp khác có vốn nhà nước trên 50%;
- Báo cáo quyết toán các dự án đầu tư hoàn thành từ nhóm A trở lên.
(3) Các đối tượng khác mà Luật, Pháp lệnh, Nghị định và Quyết định của Thủ
tướng Chính phủ có quy định bắt buộc phải kiểm toán.
(4) Doanh nghiệp nhà nước, Quỹ hỗ trợ phát triển (nay là Ngân hàng Phát triển
Việt Nam) và dự án đầu tư từ nhóm A trở lên đã có trong thông báo kế hoạch kiểm toán
năm của cơ quan Kiểm toán nhà nước thì BCTC năm đó không bắt buộc phải được
DNKT kiểm toán.
6. Quản lý hoạt động kiểm toán độc lập: Nghị định 105/2004/NĐ-CP quy định
nội dung quản lý nhà nước về hoạt động kiểm toán độc lập, gồm:
- Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển nghề
nghiệp kiểm toán độc lập ở Việt Nam;
có thể bạn quan tâm
Luận văn: kiểm toán thuế trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các DN...
87
839
347
Kinh tế quản lý
87
(New)
Chuẩn mực kiểm toán số 720: Các thông tin khác trong tài liệu có báo c...
5
725
289
Kế toán, kiểm toán
5
(New)
Luận văn: Cty TNHH Kiểm Toán Mỹ- Khái quát quy trình kiểm toán BCTC và...
161
848
314
Thạc sĩ cao học
161
(New)
Nghiên cứu trình tự chuẩn bị kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chí...
65
783
308
Kinh tế quản lý
65
(New)
Chuẩn mực kiểm toán số 265: Trao đổi về những khiếm khuyết trong kiểm...
11
1.171
311
Kế toán, kiểm toán
11
(New)
Chuẩn mực kiểm toán số 700: Hình thành ý kiến kiểm toán và báo cáo kiể...
31
1.435
341
Kế toán, kiểm toán
31
(New)
Chuẩn mực kiểm toán số 220: Kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán b...
17
1.312
444
Kế toán, kiểm toán
17
(New)
Thực trạng về gian lận và sai sót trên Báo cáo tài chính , phương hướn...
118
818
311
Kinh tế quản lý
118
(New)
thông tin tài liệu
Lý thuyết kiểm toán và kiểm toán nâng cao
Mở rộng để xem thêm
tài liệu mới trong mục này
tài liệu hot trong mục này
tài liệu giúp tôi
Nếu bạn không tìm thấy tài liệu mình cần có thể gửi yêu cầu ở đây để chúng tôi tìm giúp bạn!
×
