TĂNG TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
CHƯƠNG 1
TĂNG TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
Bước vào thế kỷ XXI loài người đang chứng kiến sự đa dạng và sự khác nhau về
trình độ và con đường phát triển giữa các quốc gia. Song từ đó, chúng ta cũng
không khỏi không suy nghĩ xem mục tiêu và ý nghĩa đích thực của phát triển là
gì; đằng sau những qui luật và tính qui luật chung của các hiện tượng và các quá
trình kinh tế thì cái gì tác động và chi phối con đường và thành tựu phát triển mà
mỗi quốc gia đạt được; và cần phải làm gì, làm như thế nào để lựa chọn cho
mình con đường đúng đắn, phát huy được những nhân tố thuận lợi, khắc phục
những nhân tố ngăn cản, kìm hãm trong quá trình phát triển? Không phải bây
giờ mà ít ra đã hơn năm mươi năm nay, nhiều nhà kinh tế trên thế giới đã nghiên
cứu cả lý thuyết lẫn bằng chứng để tìm kiếm lời giải đáp cho những câu hỏi đó.
Những lý thuyết nghiên cứu theo chiều hướng đó thường được gọi là lý thuyết
phát triển và khoa học kinh tế nghiên cứu theo hướng đó thường được gọi là
Kinh tế học phát triển.
Kinh tế học phát triển “ ngoài việc nghiên cứu cách thức xã hội phân bổ có hiệu
quả các nguồn lực sản xuất khan hiếm hiện có, cũng như sự phát triển bền vững
của những nguồn lực này theo thời gian và những nội dung chính trị của những
quyết định kinh tế, nó còn quan tâm đến những cơ chế về kinh tế, xã hội và thể
chế cần thiết để …tác động đến những chuyển đổi nhanh chóng về thể chế và cơ
cấu của toàn thể xã hội, sao cho có thể mang lại một cách hiệu quả nhất những
thành quả của những tiến bộ kinh tế cho hầu hết các tầng lớp nhân dân trong xã
hội đó1”. Với nội dung nghiên cứu trên đây, kinh tế học phát triển sử dụng tri
thức của nhiều ngành khoa học khác nhau, trước hết là Kinh tế học vĩ mô, Kinh
tế học vi mô, Kinh tế chính trị học, Kinh tế học công cộng…và các công cụ của
Thống kê học, Kinh tế lượng, Các mô hình toán kinh tế…để phân tích định
lượng trong việc nghiên cứu các hiện tượng kinh tế, xã hội phát sinh trong quá
1 Michưael P. Todaro: Kinh tế học cho thế giới thứ ba (Bản tiếng Việt). Nhà xuất bản Giáo
dục. Hà nội năm 1998, tr 40
2
trình phát triển.
Tăng trưởng và phát triển kinh tế là những mục tiêu hàng đầu của các
quốc gia, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển1 có thu nhập bình quân đầu
người thấp muốn nhanh chóng đạt được sự tiến bộ về kinh tế- xã hội và hội nhập
với các nước trên thế giới.
Nghiên cứu Kinh tế học phát triển rất có ý nghĩa đối với nước ta-một
trong những nước có thu nhập thấp, đang muốn chuyển nền kinh tế từ trạng thái
thu nhập thấp, nghèo nàn, lạc hậu, sang trạng thái phát triển, hiện đại, có thu
nhập cao nhằm cải thiện sâu rộng đời sống của mọi tầng lớp nhân dân.
I. Tăng trưởng kinh tế.
1. Khái niệm tăng trưởng kinh tế
Tăng trưởng kinh tế là sự gia tăng về lượng kết quả đầu ra của nền kinh tế
trong một thời kì (thường là năm) nhất định so với kì gốc (năm gốc).
Sự gia tăng đó được thể hiện cả ở quy mô và tốc độ. Quy mô tăng trưởng
1 Khái niệm các nước “đang phát triển” xuất hiện vào những năm 1960, dùng để phân
biệt với các nước phát triển (đã có thời kỳ dài công nghiệp hóa và trở thành các nước công
nghiệp phát triển). Đặc điểm cơ bản giống nhau giữa các nước đang phát triển là: Mức sống
thấp-Năng suất lao động thấp-Tỷ lệ thất nghiệp cao-Nền kinh tế phụ thuộc vào nông nghiệp
và khai thác tài nguyên, trong khi các sản phẩm xuất khẩu thường có giá trị gia tăng thấp-Phụ
thuộc cao vào các quan hệ quốc tế. Tình trạng Thu nhập thấp-Tích lũy thấp-Đầu t thấp-Năng
suất thấp, để rồi thu nhập thấp trở thành vòng luẩn quẩn của sự nghèo khổ của các nước đang
phát triển. Mặc dù vậy, sự khác biệt giữa các nước đang phát triển cũng rất lớn. Đó là sự khác
biệt về qui mô (diện tích hay dân số), điều kiện tự nhiên, bối cảnh lịch sử, thu nhập và mức độ
phụ thuộc vào bên ngoài về kinh tế và chính trị.
Ở góc độ thu nhập, Ngân hàng thế giới (WB) đã phân chia các nền kinh tế thành viên
của WB và các nền kinh tế khác có dân số trên 30.000 người thành 4 nhóm theo mức GNI
trên đầu người năm 2001 theo đồng đôla Mỹ qui đổi theo sức mua tương đơng (PPP): thu
nhập thấp (LIC): 825$ trở xuống; trung bình thấp (LMC): 826-3255$; trung bình cao (UMC):
3256-10.065 $ và các nền kinh tế thu nhập cao từ10.066 $ trở lên. Theo sự phân chia này thì
số các nền kinh tế thu nhập thấp là 59; thu nhập trung bình thấp là 54; thu nhập trung bình cao
là 38 và thu nhập cao gồm 24 nước thuộc OECD và 32 các nền kinh tế khác (Báo cáo phát
triển Thế giới 2006 “Công bằng và phát triển” Nhà xuất bản Văn hóa-Thông tin, Hà nội 2005,
tr 423-432.
3
phản ánh sự gia tăng tuyệt đối, trong khi đó tốc độ tăng trưởng thể hiện sự so
sánh tương đối giữa các thời kì (năm).
Có thể sử dụng các thước đo sau để phản ánh quy mô và tốc độ tăng
trưởng của nền kinh tế:
- Tổng sản phẩm trong nước (GDP – Gross domestic product) là tổng giá trị
của tất cả các hàng hoá và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra bởi các yếu tố
sản xuất trong lãnh thổ kinh tế của quốc gia trong từng thời kỳ nhất định
(thường được tính cho 1 năm).
Về nguyên tắc, Tổng sản phẩm trong nước được tính theo 3 phương pháp:
* Phương pháp sản xuất (còn gọi là phương pháp giá trị gia tăng). Theo
phương pháp này GDP được xác định bằng cách tổng hợp giá trị gia tăng của
mọi doanh nghiệp (hoặc ngành) cộng với thuế nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ từ
nước ngoài.
* Phương pháp thu nhập (từ thu nhập tạo ra trong quá trình sản xuất hàng
hóa chứ không phải là giá trị của bản thân hàng hóa)
* Phương pháp chi tiêu về sản phẩm và dịch vụ cuối cùng
GDP = C+I+G+X-M
Trong đó:
C là các khoản chi tiêu của các hộ gia đình về hàng hóa và dịch vụ
I là tổng đầu tư của khu vực tư nhân (không tính các khoản đầu tư tài chính
như cổ phiếu, trái phiếu, tiền gửi tiết kiệm)
G là chi tiêu của Chính phủ (không tính các khoản thanh toán chuyển giao
như chi cho các dịch vụ an sinh xã hội, phúc lợi và trợ cấp thất nghiệp)
X-M là xuất khẩu ròng (giá trị kim ngạch xuất khẩu trừ đi kim ngạch nhập
khẩu)
- Tổng sản phẩm quốc dân (GNI - Gross National Income) đo lượng toàn
bộ thu nhập hay giá trị sản xuất mà các công dân của một quốc gia tạo ra trong
một thời kì nhất định, không kể trong hay ngoài phạm vi lãnh thổ quốc gia.
4
Để phản ánh quy mô và tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế giữa năm thứ n
với năm thứ n-1 thông qua chỉ tiêu GDP1 được tính như sau:
Qui mô tăng trưởng kinh tế của năm thứ n so với năm thứ n-1:
∆GDPn = GDPn – GDPn-1
Trong đó, ∆GDPn: Qui mô tăng trưởng GDP của nền kinh tế năm
thứ n so với năm thứ n-1
Tốc độ tăng trưởng kinh tế của năm thứ n so với năm thứ n-1:
%100)(
11
1x
GDP
GDP
GDP
GDPGDP
GDPg
n
n
n
nn
n
−−
−∆
=
−
=
Trong đó, g(GDPn): Tốc độ tăng trưởng tính theo GDP của nền kinh tế
năm thứ n so với năm thứ n-1. GDP được tính theo giá so sánh (GDP thực).
Chẳng hạn, GDP năm 2006 theo giá so sánh là 425.135 tỷ đồng; GDP
năm 2007 theo giá so sánh là 461.189 tỷ VNĐ. Do đó, tốc độ tăng trưởng kinh
tế của năm 2007 so với năm 2006 là:
%48,8%100
425135
425135461189
2006
2007
2006
20062007 =
−
=
∆
=
−
=x
GDP
GDP
GDP
GDPGDP
g
Trong trường hợp sử dụng để so sánh quốc tế, GDP được tính theo sức
mua tương đương (PPP), còn để tính tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm của
một giai đoạn người ta có thể sử dụng công thức:
%100)1(
0
x
GDP
GDP
gnn−=
Trong đó: GDPn là GDP của năm thứ n; GDP0 là GDP của kỳ gốc của giai
đoạn [o, n]; n là số năm của giai đoạn [o, n]. Chẳng hạn, GDP của năm 1995
tính theo giá so sánh là 195.567 tỷ đồng, GDP của năm 2005 là 393.031 tỷ đồng.
Khi đó tốc độ tăng trưởng bình quân GDP hàng năm của giai đoạn (1996-2005)
1 GDP tính theo giá so sánh, ở nước ta hiện nay đó là giá của năm 1994.
5
là: /%2,71
195567
393031
10 =−=gnăm
Qui mô và tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế cũng có thể tính theo tổng
thu nhập quốc dân (GNI –Gross National Income). Khi đó, tăng trưởng kinh tế
là sự gia tăng thu nhập của nền kinh tế của một thời kỳ (thường là 1năm) nhất
định so với kỳ (thường là năm) gốc.
Qui mô và tốc độ tăng trưởng kinh tế có thể tính trên phạm vi toàn bộ nền
kinh tế, cũng có thể tính theo GDP (GNI) bình quân đầu người. Qui mô và tốc
độ tăng trưởng GDP (GNI) bình quân đầu người không chỉ phụ thuộc vào qui
mô và tốc độ tăng trưởng GDP (GNI) của nền kinh tế, mà còn phụ thuộc vào qui
mô và tốc độ gia tăng dân số của quốc gia.
2. Các nhân tố tác động đến tăng trưởng kinh tế
Các đầu ra của nền kinh tế là kết quả tác động qua lại của tổng mức cung
và tổng mức cầu của nền kinh tế. Vì vậy, để xem xét các nhân tố tác động đến
tăng trưởng kinh tế (tăng trưởng của GDP thực tế) cần phải xem xét các nhân tố
tác động đến tổng cung và các nhân tố tác động đến tổng cầu của nền kinh tế.
2.1. Các nhân tố thuộc tổng cầu
Tổng mức cầu của nền kinh tế đề cập đến khối lượng mà người tiêu dùng,
các doanh nghiệp và Chính phủ sẽ sử dụng: GDP=C+I+G+X-M. Do đó, sự biến
đổi của các bộ phận trên sẽ gây nên sự biến đổi của tổng cầu và từ đó tác động
đến tăng trưởng kinh tế.
Sự biến đổi của tổng cầu có thể theo hai hướng: suy giảm hay gia tăng
tổng cầu. Theo hai hướng đó, tác động của sự thay đổi tổng cầu đến tăng trưởng
kinh tế cũng khác nhau:
- Nếu tổng cầu sụt giảm sẽ gây ra hạn chế tăng trưởng và lãng phí các yếu
tố nguồn lực vì một bộ phận không được huy động vào hoạt động kinh tế.
- Nếu tổng cầu gia tăng sẽ tác động đến hoạt động của nền kinh tế như
6
sau:
+ Nếu nền kinh tế đang hoạt động dưới mức sản lượng tiềm năng, thì sự
gia tăng của tổng cầu sẽ giúp tăng thêm khả năng tận dụng sản lượng tiềm năng,
nhờ đó mà thúc tăng trưởng kinh tế.
+ Nếu nền kinh tế hoạt động đã đạt hoặc vượt mức sản lượng tiềm năng
(đường cung dài hạn là thẳng đứng) thì sự gia tăng của tổng cầu không làm gia
tăng sản lượng của nền kinh tế (nghĩa là không thúc đẩy tăng trưởng) mà chỉ làm
gia tăng mức giá.
2.2. Các nhân tố thuộc tổng cung
Tổng mức cung đề cập đến khối lượng sản phẩm và dịch vụ mà các ngành
kinh doanh sản xuất và bán ra trong điều kiện giá cả, khả năng sản xuất và chi
phí sản xuất nhất định. Như vậy tổng cung liên quan chặt chẽ đến sản lượng
tiềm năng. Xét theo quan điểm dài hạn, sự gia tăng sản lượng tiềm năng của nền
kinh tế có tác động quyết định đến tăng trưởng kinh tế.
Các nhân tố tác động đến sản lượng tiềm năng và do đó quyết định đến
tổng mức cung chính là các yếu tố đầu vào của sản xuất. Thông thường, các yếu
tố sản xuất chủ yếu thường được kể đến là: vốn (K); lao động (L); tài nguyên
thiên nhiên (R) và công nghệ (T). Cũng vì thế, hàm sản xuất phản ánh mối quan
hệ hàm số giữa kết quả đầu ra của nền kinh tế (Y) với các yếu tố sản xuất đầu
vào được biểu thị khái quát dưới dạng sau:
Y=F(K,L,R,T)
+ Vốn (K) là vốn vật chất bao gồm: Máy móc, thiết bị, nhà xưởng,
phương tiện vận tải, hàng tồn kho...là những yếu tố cần thiết cho quá trình sản
xuất trực tiếp. Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội ( đường sá, cầu cống, kho
bãi, sân bay, bến cảng, thông tin liên lạc, các công trình điện, nước, vận chuyển
dầu, khí đốt...) nhằm hỗ trợ và kết hợp các hoạt động kinh tế với nhau. Đầu tư
tăng thêm vốn làm gia tăng năng lực sản xuất, tức là gia tăng sản lượng tiềm
có thể bạn quan tâm
Tổng quan về ngành dầu khí Việt Nam, vai trò của nó tới sự tăng trưởng...
59
773
346
Kinh tế quản lý
59
(New)
Vai trò kinh tế của Nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế, nhữ...
24
893
304
Kinh tế quản lý
24
(New)
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN: Bài 2 - Đo lường tăng trưởng và PTKT
32
911
327
Bài giảng, giáo trình
32
(New)
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN: Bài 4 - Hoạch toán tăng trưởng
7
996
354
Bài giảng, giáo trình
7
(New)
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN: Bài 7+8 -Tăng trưởng và bất bình đẳng
37
894
491
Bài giảng, giáo trình
37
(New)
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN: Bài 9 - Tăng trưởng và Giảm nghèo
37
832
478
Bài giảng, giáo trình
37
(New)
KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN- CẤU SỞ HỮU TRONG QÚA TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ...
20
990
360
Lý luận chính trị
20
(New)
Giải pháp chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phát triển kinh tế nô...
67
1.003
338
Kinh tế - Thương mại
67
(New)
thông tin tài liệu
TÀI LIỆU KINH TẾ: TĂNG TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
Mở rộng để xem thêm
từ khóa liên quan
tài liệu mới trong mục này
tài liệu hot trong mục này
tài liệu giúp tôi
Nếu bạn không tìm thấy tài liệu mình cần có thể gửi yêu cầu ở đây để chúng tôi tìm giúp bạn!
xem nhiều trong tuần
Tâm lý xã hội VÀ Hệ tư tưởng
Tham khảo 12 bài tập nguyên lý thống kê có lời giải
4 đề thi học sinh giỏi Toán lớp 2, có đáp án kèm theo
Trắc nghiệm kinh tế
Địa lý 12 Phát triển cây công nghiệp lâu năm Tây Nguyên
Mẫu slide về các môn thể thao
yêu cầu tài liệu
Giúp bạn tìm tài liệu chưa có
×
