Home
Luận văn - báo cáo
Lý luận chính trị
Tiểu luận: Quyền lợi của người phụ nữ trong Bộ luật Hồng Đức
Tiểu luận: Quyền lợi của người phụ nữ trong Bộ luật Hồng Đức
Bộ Luật Hồng Đức
Quyền lợi của người phụ nữ trong BỘ LUẬT HỒNG ĐỨC
Năm 1483, vua Lê Thánh Tông sai các triều thần sưu tập tất cả các điều
luật, các pháp lệnh đã ban bố và thi hành trong các triều vua thời Lê sơ,
soạn định lại, xây dựng lại thành một bộ luật hoàn chỉnh. Đó là bộ "Quốc
triều hình luật" hay còn gọi là bộ Luật Hồng Đức. Luật Hồng Đức nói riêng
và pháp luật thời Lê nói chung mang đặc thù của pháp luật Đại Việt, phản
ánh chân thực và sâu sắc tình trạng xã hội nước ta thế kỷ XV và sau này.
Tính đặc thù của "Quốc triều hình luật" thể hiện rõ trong hai chương "Hộ
hôn" và "Điền sản". Qua hai chương này, các nhà làm luật đã coi trọng cá
nhân và vai trò của người phụ nữ - điều mà các bộ luật trước và sau
không mấy quan tâm. Có 53/722 điều luật (7%) bàn về hôn nhân - gia
đình; 30/722 điều luật (4%) bàn về việc hương hỏa, tế lễ, thừa kế và sở
hữu tài sản. Những điều luật này ít nhiều đã đề cập đến một số quyền lợi
của người phụ nữ trong xã hội và trong gia đình.
Người vợ, trên lý thuyết, bị đòi hỏi phải lệ thuộc vào chồng và không được
làm điều gì nếu không có sự chỉ đạo hay đồng ý của chồng. Nhưng trên
thực tế, địa vị của người vợ - chồng thay đổi nhiều tùy thuộc theo vị trí xã
hội và kinh tế của họ. Cũng giống như chồng, người phụ nữ Việt Nam xưa
có tài sản riêng và tham gia các hoạt động kinh tế. Đó là điều khác biệt với
người phụ nữ Trung Quốc. Trong lao động, người phụ nữ được trả công
ngang bằng với người thợ nam, "không có sự phân biệt về tiền công nhật
cho lao động đàn ông với đàn bà"(1). Điều 23 trong "Quốc triều hình luât"
quy định tiền công nhật cho nô tỳ là 30 đồng. Việc trả công ngang bằng
như thế rõ ràng cho thấy lao động của phụ nữ được đánh giá cao và vị trí
của người phụ nữ được tôn trọng trong xã hội.
Trong hôn nhân, người phụ nữ cũng có thể yêu cầu ly hôn (đâm đơn kiện).
Điều 322 - "Quốc triều hình luật" ghi: "Con gái thấy chồng chưa cưới có ác
tật có thể kêu quan mà trả đồ sính lễ", nếu "con rể lăng mạ cha mẹ vợ,
đem thưa quan, cho ly dị". Trong gia đình người vợ tương đối bình quyền
với người chồng và do đó, hôn nhân không được coi là sự chuyển giao
hoàn toàn cô gái từ gia đình bên nội của mình sang gia đình chồng như ở
Trung Quốc. Không những thế, luật pháp còn bảo vệ người phụ nữ. Họ
được phép đến nhà đương chức xin ly hôn trong trường hợp chồng không
chăm nom, săn sóc vợ trong 5 tháng (1 năm - nếu vợ đã có con). Nếu vợ
đem đơn đến công đường thì bộ luật cho phép cưỡng bức ly hôn. Nghĩa
là, người chồng không làm tròn nghĩa vụ với vợ thì người vợ cũng không
buộc phải làm tròn bổn phận của mình. Quy định này không có trong bất
kỳ bộ luật nào của Trung Quốc cũng như các văn bản cổ luật trước hay
sau triều Lê. Ngay cả khi luật bắt buộc người chồng phải bỏ vợ ngoài ý
muốn chủ quan, điều 310 quy định "Vợ, nàng dâu đã phạm vào điều "thất
xuất" mà người chồng ẩn nhẫn không bỏ thì phải tội biếm tùy theo nặng
nhẹ". Tuy nhiên, sẽ không thể ly hôn được nếu như khi phạm vào điều thất
xuất người vợ đang ở trong ba trường hợp (tam bất khứ): đã để tang nhà
chồng 3 năm; khi lấy nhau nghèo mà sau giàu có; khi lấy nhau có bà con
mà khi bỏ lại không có bà con để trở về. Đồng thời, khi hai bên vợ chồng
đang có tang cha mẹ thì vấn đề ly hôn cũng không được đặt ra. Khi ly hôn,
con cái thường thuộc về chồng, nhưng nếu muốn giữ con, người vợ có
quyền đòi chia một nửa số con. Điều 167 - Hồng Đức thiện chính thư - quy
định rõ hình thức thuận tình ly hôn: Giấy ly hôn được làm dưới hình thức
hợp đồng, người vợ và người chồng mỗi bên giữ một bản làm bằng. Vậy
là, bên cạnh sự ưng thuận của cha mẹ hay các bậc tôn thuộc rất quan
trọng thì sự ưng thuận của hai bên trai - gái cũng là một thành tố được
nhà lập pháp chú ý đến.
Quan hệ nhân thân giữa vợ và chồng sau khi ly hôn hoàn toàn chấm dứt,
hai bên đều có quyền kết hôn với người khác mà không bị pháp luật ngăn
cấm.
Thông thường, nếu ly hôn không do lỗi của người vợ thì phần tài sản riêng
(gồm cả điền sản và tư trang), người vợ có quyền mang về nhà mình.
Trong trường hợp có lỗi; thường thì tự ý người vợ không đem theo tài sản
hoặc trong một vài trường hợp luật định người vợ buộc phải để lại tài sản
đó cho chồng, "người vợ mà đi gian dâm, tài sản phải trả về cho
chồng"(2).
Ngoài ra, việc phân chia và thừa kế tài sản còn tùy thuộc vào việc vợ
chồng có con hay không có con. Pháp luật quy định cụ thể ở các điều 374,
375 và 376 (Quốc triều hình luật). Tài sản của vợ chồng được hình thành
từ 3 nguồn: Tài sản của chồng thừa kế từ gia đình nhà chồng; tài sản của
người vợ thừa kế từ gia đình nhà vợ và tài sản do hai vợ chồng tạo dựng
trong quá trình hôn nhân (tài sản chung). Khi gia đình tồn tại, tất cả tài sản
được coi là của chung. Khi ly hôn, tài sản của ai, người đó được nhận
riêng và chia đôi tài sản chung của hai người.
Còn khi chồng chết trước (hay vợ chết trước) tài sản có do bố mẹ dành
cho được chia làm hai phần bằng nhau, một phần dành cho gia đình bên
chồng/vợ để lo việc tế lễ (bố mẹ bên chồng/vợ hoặc người thừa tự bên
chồng/vợ giữ). Một phần dành cho vợ/chồng để phụng dưỡng một đời
(nhưng không có quyền sở hữu). Khi người vợ/chồng chết, thì phần tài
sản này giao lại cho gia đình bên chồng.
Đối với tài sản do hai người tạo ra cũng chia làm hai phần bằng nhau: một
phần dành cho vợ/chồng làm của riêng; một phần dành cho vợ/chồng chia
ra như sau: 1/3 dành cho gia đình nhà chồng/vợ để lo việc tế lễ; 2/3 dành
cho vợ/chồng để phụng dưỡng một đời, không được làm của riêng, khi
chết giao lại cho gia đình bên chồng. "Quốc triều hình luật" không nhắc tới
động sản, chỉ đề cập tới điền sản, theo Vũ Văn Mẫu: "Điểm này cũng dễ
hiểu vì trong một nền kinh tế trọng nông, các động sản khác chỉ là những
vật có ít giá trị". Song trong "Hồng Đức thiện chính thư" (điều 258-259) đã
không gạt hẳn các động sản ra ngoài thừa kế. "Đến như nhà cửa chỉ có
thể chia làm hai, người sống được một phần làm chỗ ở, người chết được
một phần làm nơi tế lễ". "Còn đến của nổi, phải để cung vào việc tế tự và
theo lệ dân trả nợ miệng, còn thừa bao nhiêu cũng chia cho vợ con". "Của
nổi" ở đây được hiểu là vàng, bạc, lụa, vải, thóc lúa, giường chiếu, đồ sứ,
mâm thau... Như vậy, pháp luật đã ghi nhận một cách bình đẳng sự đóng
góp của người vợ trong tài sản chung của vợ chồng và bảo vệ quyền sở
hữu hợp pháp đối với tài sản do hai vợ chồng làm ra.
Trong quyền thừa kế tài sản của cha mẹ để lại, pháp luật nhà Lê không
phân biệt con trai - con gái. Nếu cha mẹ mất cả thì lấy 1/20 số ruộng đất
làm phần hương hỏa, giao cho người con trưởng giữ, còn lại chia đều cho
các con (điều 388); "người giữ hương hỏa có con trai trưởng thì dùng con
trai trưởng, không có con trai trưởng thì dùng con gái trưởng" (điều 391).
"Ruộng hương hỏa giao cho con trai, cháu trai, nếu không có thì giao cho
cháu gái ngành trưởng".
Về việc áp dụng hình phạt "ngũ hình" (3), có sự phân biệt giữa đàn ông và
đàn bà: không áp dụng hình phạt "trượng" cho đàn bà và áp dụng riêng
từng loại tội "đồ" cho đàn ông và đàn bà (điều 1 - Quốc triều hình luật).
Tóm lại, bộ luật Hồng Đức có ý nghĩa rất lớn trong lịch sử chế độ phong
kiến Việt Nam. Pháp luật ấy về cơ bản được duy trì để thi hành ở những
thế kỷ sau, cho đến khi nhà Nguyễn ban hành bộ luật Gia Long thì uy tín,
tinh thần những điều khoản luật Hồng Đức vẫn còn sống trong dân gian.
Bộ luật ấy đã có những quy định tương đối tiến bộ, công nhận cho người
phụ nữ trong xã hội phong kiến một số quyền lợi và phần nào bảo vệ họ
đối với thái độ "trọng nam khinh nữ"... Có lẽ vì thế mà chúng ta mới thấy
xuất hiện trong lịch sử những Đoàn Thị Điểm, Hồ Xuân Hương, Bà huyện
Thanh Quan... mạnh mẽ, mãnh liệt, khát khao bày tỏ tình cảm, mà cũng
sâu sắc, trầm lắng biết bao! Họ lên tiếng cho người phụ nữ. Họ đấu tranh
cho người phụ nữ... Và cho đến bây giờ, dưới thời đại Hồ Chí Minh, người
phụ nữ đã bình đẳng với nam giới, không còn sự "trọng nam khinh nữ"
nữa, quyền lợi của người phụ nữ đã được công nhận và bảo vệ như nam
giới, thì chúng ta mới thấy được những quyền lợi của người phụ nữ xưa
vẫn còn quá ít ỏi, họ còn bị gò bó, ràng buộc, chi phối bởi biết bao nhiêu
nguyên tắc đạo đức phong kiến, những "tam tòng, tứ đức"... Tuy nhiên,
phải thấy rằng, nhà nước thời Lê đã bắt đầu nhận thấy vai trò lớn lao của
người phụ nữ trong sản xuất và trong cuộc sống. Đó là điều tiến bộ trong
các triều đại phong kiến Việt Nam.
NGÔ VŨ HẢI BẰNG
có thể bạn quan tâm
Luận án tiến sĩ luật học: Một số kiến nghị tăng cường bảo đảm quyền co...
14
827
336
Thạc sĩ cao học
14
(New)
Nghiên cứu về khái niệm quyền con người, sự khác nhau trong việc tiếp...
20
871
4.380
Báo cáo, luận văn khác
20
(New)
Luận án tiến sĩ luật học: Pháp luật, Chủ trương, vấn đề bảo đảm quyền...
14
1.075
326
Thạc sĩ cao học
14
(New)
Tiểu luận: ĐH Quốc gia trường ĐH luật- Khái niệm và hoàn thiện về việc...
54
1.191
368
Kinh tế quản lý
54
(New)
Tiểu luận: Tư tưởng triết học nho giáo-“Cai trị thiên hạ tất phải dùng...
23
2.003
461
Lý luận chính trị
23
(New)
Lý luận chung về tạo động lực cho người lao động, thực trạng sử dụng c...
44
992
283
Kinh tế quản lý
44
(New)
Tiểu luận: Quá độ lên CNXH ở Việt Nam là phù hợp với quy luật phát tri...
14
1.245
321
Lý luận chính trị
14
(New)
Tiểu luận: Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của người Đảng viên với ĐCSVN- P...
7
20.083
1.445
Lý luận chính trị
7
(New)
thông tin tài liệu
Năm 1483, vua Lê Thánh Tông sai các triều thần sưu tập tất cả các điều luật, các pháp lệnh đã ban bố và thi hành trong các triều vua thời Lê sơ, soạn định lại, xây dựng lại thành một bộ luật hoàn chỉnh. Đó là bộ "Quốc triều hình luật" hay còn gọi là bộ Luật Hồng Đức. Luật Hồng Đức nói riêng và pháp luật thời Lê nói chung mang đặc thù của pháp luật Đại Việt, phản ánh chân thực và sâu sắc tình trạng xã hội nước ta thế kỷ XV và sau này.
Mở rộng để xem thêm
tài liệu mới trong mục này
Trình bày và phân tích những nội dung cơ bản trong tư tưởng của Hàn Phi Tử với tư cách là tập đại thành của Pháp gia, là đại biểu điển hình nhất, có vai trò phát triển học thuyết này đền đỉnh cao của nó
Kinh tế chính trị MÁC – LÊ NIN- Những vấn đề lý luận về công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta.
LÝ LUẬN XUẤT KHẨU TƯ BẢN VÀ XUẤT KHẨU TƯ BẢN TẠI VIỆT NAM
Nguyên lý cơ bản CN Mác-Lênin- Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội và sự vận dụng của Đảng ta trong đổi mới đất nước
KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN- CẤU SỞ HỮU TRONG QÚA TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM.
tài liệu hot trong mục này
Tiểu luận: Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của người Đảng viên với ĐCSVN- Phấn đấu, rèn luyện và tuyên truyền nhân dân của người Đảng viên
LÝ LUẬN XUẤT KHẨU TƯ BẢN VÀ XUẤT KHẨU TƯ BẢN TẠI VIỆT NAM
Tiều luận: Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội, sự vận dụng của Đảng ta trong đổi mới đất nước
Tiểu luận: So sánh Luận cương chính trị của Đảng (10/1930) và Cương lĩnh chính trị (2/1930), ý nghĩa của thành lập Đảng và lịch sử CM tháng 8
Tiểu luận; Kinh tế chính trị Mac-Lenin- Lý luận về hội nhập kinh tế quốc tế và thách thức đối với Việt Nam
tài liệu giúp tôi
Nếu bạn không tìm thấy tài liệu mình cần có thể gửi yêu cầu ở đây để chúng tôi tìm giúp bạn!
×
