Lịch sử ra đời và bản chất của tiền tệ
SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI GIÁ TRỊ
Hàng hoá là sự thống nhất của hai thuộc tính giá trị sử dụng và giá trị. Về mặt giá
trị sử dụng, tức hình thái tự nhiên của hàng hoá, ta có thể nhận biết trực tiếp được bằng
các giác quan. Nhưng về mặt giá trị, tức hình thái xã hội của hàng hoá, nó không có một
nguyên tử vật chất nào nên không thể cảm nhận trực tiếp được. Nó chỉ bộc lộ ra trong quá
trình trao đổi thông qua các hình thái biểu hiện của nó. Lịch sử của tiền tệ chính là lịch sử
phát triển các hình thái giá trị từ thấp đến cao, từ hình thái giản đơn đến hình thái đầy đủ
nhất là tiền tệ.
- Hình thái giá trị giản đơn hay ngẫu nhiên: đây là hình thái phôi thai của giá trị,
nó xuất hiện trong giai đoạn đầu của trao đổi hàng hoá, trao đổi mang tính chất ngẫu
nhiên, người ta trao đổi trực tiếp vật này lấy vật khác. Ví dụ: 1 m vải = 10 kg thóc. Ở đây,
giá trị của vải được biểu hiện ở thóc. Còn thóc là cái được dùng làm phương tiện để biểu
hiện giá trị của vải. Với thuộc tính tự nhiên của mình, thóc trở thành hiện thân giá trị của
vải. Sở dĩ như vậy vì bản thân thóc cũng có giá trị. Hàng hoá (vải) mà giá trị của nó được
biểu hiện ở một hàng hoá khác (thóc) thì gọi là hình thái giá trị tương đối. Còn hàng hoá
(thóc) mà giá trị sử dụng của nó biểu hiện giá trị của hàng hoá khác (vải) gọi là hình thái
vật ngang giá. Hình thái vật ngang giá có ba đặc điểm: giá trị sử dụng của nó trở thành
hình thức biểu hiện giá trị; lao động cụ thể trở thành hình thức biểu hiện lao động trừu
tượng; lao động tư nhân trở thành hình thức biểu hiện lao động xã hội. Hình thái giá trị
tương đối và hình thái vật ngang giá là hai mặt liên quan với nhau, không thể tách rời
nhau, đồng thời là hai cực đối lập của một phương trình giá trị. Trong hình thái giá trị
giản đơn hay ngẫu nhiên thì tỷ lệ trao đổi chưa thể cố định.
- Hình thái giá trị đầy đủ hay mở rộng: khi lực lượng sản xuất phát triển hơn, sau
phân công lao động xã hội lần thứ nhất, chăn nuôi tách khỏi trồng trọt, trao đổi trở nên
thường xuyên hơn, một hàng hoá này có thể quan hệ với nhiều hàng hoá khác. Tương
ứng với giai đoạn này là hình thái đầy đủ hay mở rộng.
Ví dụ: 1 m vải = 10 kg thóc hoặc
= 2 con gà hoặc
= 0,1 chỉ vàng hoặc
= ...