Với tính cách là một hình thái ý thức xã hội, đạo đức bị qui định bởi điều kiện kinh tế nhưng nó cũng có tính độc lập tương đối, có tác động trở lại sự phát triển kinh tế. Tính độc lập tương đối của đạo đức thể hiện ở chỗ đạo đức không chỉ phản ánh điều kiện kinh tế và lợi ích của giai cấp thống trị mà còn phản ánh những nhu cầu lợi ích của toàn xã hội, điều chỉnh hành vi của con người trong các quan hệ giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với xã hội cho phù hợp với lợi ích, hạnh phúc của con người và sự tiến bộ xã hội. Hơn nữa, đạo đức, các quan hệ đạo đức không phản ánh trực tiếp hay thay đổi ngay lập tức cùng các quan hệ kinh tế do tính kế thừa của đạo đức, tuy mỗi thế hệ sinh ra rồi mất đi nhưng các quy tắc đạo đức, giá trị đạo đức, chuẩn mực đạo đức vẫn còn được kế thừa, lưu truyền trong xã hội; đồng thời, khi những giá trị đạo đức đã trở thành thói quen truyền thống, tập quán có tính bền vững, tính bảo thủ dù điều kiện kinh tế thay đổi nhưng những giá trị đạo đức vẫn lưu giữ lâu dài. Tính độc lập tương đối của đạo đức cũng thể hiện ở tính vượt trước của đạo đức so với sự phát triển của kinh tế bởi vì lý tưởng đạo đức một mặt phản ánh hiện thực, mặt khác nó phản ánh mong muốn của con người đạt được những giá trị cao đẹp của xã hội tương lai. Tuy nhiên, những mong muốn này không phải không có cơ sở kinh tế mà nó hình thành từ quan hệ sản xuất mầm mống của hình thái kinh tế - xã hội mới.